Om rellen en vandalisme rondom voetbalwedstrijden de kop in te drukken, is een ander beleid nodig. Vanuit historisch oogpunt is gebleken dat alleen keihard straffen niet werkt, weet sporthistoricus Paul Reef. Vanmiddag gaat hij bij een actualiteitencollege van Radboud Reflects in op de recente voetbalrellen in Amsterdam.

De media stonden er de laatste dagen bol van: de rellen rondom de voetbalwedstrijd Ajax – Feyenoord. Afgelopen weekend werd de wedstrijd meermaals stilgelegd wegens vuurwerk op het veld. Uiteindelijk werd de match in de 55^e minuut definitief gestaakt. Na afloop vonden er in en rondom het stadion rellen plaats, onder andere de toegangsdeuren van de Johan Cruijff ArenA werden gesloopt.

Hoe komt het eigenlijk dat dit probleem in Nederland zo groot is in vergelijking met andere West-Europese landen? Daarover spreekt sporthistoricus Paul Reef vanmiddag bij een actualiteitencollege van Radboud Reflects. Tegenover Vox plaatst de sporthistoricus de voetbalrellen in historische context.

Waarom is de geschiedenis van hooliganisme belangrijk om de huidige rellen te begrijpen?

‘Hooliganisme waaide in de jaren ’70 over vanuit Engeland, waar het ontstond vanuit jongerenculturen. In de jaren ’80 en ’90 kende het een flinke oplaaiing door heel Europa. Denk aan het Heizeldrama in Brussel (1985), waarbij tientallen Juventus-supporters om het leven kwamen na rellen met Liverpool-fans.’

‘Dat gedrag is met de jaren afgenomen, mede door de zogeheten voetbalwet van 2010, waarbij voetbalclubs en politie strenger optreden. Harde kernen van clubs hebben een soort zelfregulerende structuur gekregen, waarbij supporters elkaar onderling grotendeels in toom houden.’

‘Sinds de coronatijd zie je dat er een oplaaiing van geweld en dreigementen is’

‘Maar wat je nu ziet is dat de nieuwste generatie zich niet meer aan die structuren houdt. Zeker sinds de coronatijd zie je dat er een oplaaiing van geweld en dreigementen is. Hooligans kunnen een club als het ware gijzelen. Vuurwerk op het veld gooien is bijvoorbeeld recent ontdekt als een effectieve manier om te protesteren, omdat wedstrijden dan stilgelegd worden.’

Er wordt in de media opgeroepen om harder te straffen. Is dat de juiste oplossing?

‘Natuurlijk is het belangrijk om te straffen wanneer mensen de fout in gaan, ook om een signaal af te geven. Maar alleen hard straffen lost het probleem niet op. Al helemaal niet op de manier hoe dat in Nederland gebeurt. Stadionverboden worden niet gehandhaafd en supporters krijgen alsnog vuurwerk mee naar binnen gesmokkeld.’

‘Je moet als club of gemeente vooral preventief handelen: met de harde kern praten en kijken waar de onvrede vandaan komt. En wat er nodig is om te voorkomen dat het weer uit de hand loopt. Het correctiemechanisme binnen de supportersclubs moet weer in ere hersteld worden. Je moet als club in de haarvaten van de supportersverenigingen terechtkomen en vanaf daar mensen begeleiden.’

‘Tot slot is het belangrijk om te beseffen dat die oproep ook een vorm van morele paniek is. De rellen staan al dagen in de krantenkoppen, dus iedereen valt erover. Maar de werkelijkheid is dat het slechts om een klein percentage van de supporters gaat.’

Je ziet tegenwoordig ook een verheerlijking van de hooligancultuur. Zo is het genre ‘hooliganrap’ de laatste jaren populair geworden en zijn er social media-accounts die hooliganisme verheerlijken. Hoe zorgelijk is dat?

‘Hoe meer die cultuur in beeld is, hoe groter de aantrekkingskracht. Dus eigenlijk zijn dit soort uitingen precies wat je wil voorkomen. Je moet juist een positief beeld schetsen van hoe je ook voetbalsupporter kan zijn.’

‘Je ziet daar dat de hooligancultuur hand in hand gaat met radicale politieke uitingen’

‘In andere West-Europese landen zie je juist dat hooliganisme helemaal niet meer bij de voetbalcultuur hoort. Kijk naar Duitsland: de derby tussen Schalke 04 en Borussia Dortmund is een van de meest beladen wedstrijden die er is, maar toch zitten de tienduizenden fans daar gemoedelijk naast elkaar in het stadion en zijn er zelden ongeregeldheden. Ook in Engeland is het gedrag van de supporters met de jaren enorm verbeterd. De intensiteit en omvang van supportersgeweld is, vergeleken met andere West-Europese landen, echt een Nederlands probleem.’

Wat gebeurt er als deze ontwikkeling niet de kop wordt ingedrukt?

‘Ik vrees dat je dan mogelijk hetzelfde gaat zien als in Oost-Europa of sommige Zuid-Europese landen, waar hooliganisme en voetbal bijna onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn geraakt. Je ziet daar dat de hooligancultuur bovendien hand in hand gaat met radicale politieke uitingen en nationalisme, wat in Nederland ook een risico kan worden. Als zulke groepen te veel grip krijgen dan heeft dat nadelige gevolgen voor de club. Dat zie je in Servië bijvoorbeeld, waar de UEFA al eens heeft ingegrepen.’

‘In Nederland is het gelukkig nog niet zover. Maar je ziet wel dat bepaalde supportersgroepen verschillende clubs in Nederland steeds meer gijzelen met acties en dreigementen, ook buiten het voetbalstadion. Gemeentes, de politie en de KNVB doen er goed aan om dingen structureel te veranderen, voordat de UEFA ook hier ingrijpt.’