Zou het niet beter zijn als de universitair hoofddocenten ook als promotor mochten optreden? Zij doen immers de bulk van het werk. De Jonge Akademie en de promovendi op de campus vinden van wel.

De leden van de Jonge Akademie, de nationale denktank van jonge topwetenschappers, waren heel blij toen het ministerie ze onlangs tegemoetkwam met een herziening van het promotierecht. Tot dan toe hadden alleen de hoogleraren het recht om promotor te zijn, ofwel: een onderzoeker te laten promoveren. Een strijd van vijf jaar bleek niet voor niets te zijn geweest. In de Wetenschapsvisie 2025 staat nu dat de colleges van bestuur het ius promovendi – het recht om een wetenschapper te promoveren – ook mogen geven aan universitair hoofddocenten. ‘Eindelijk gerechtigheid’, dacht Lotte Jensen, lid van de Jonge Akademie en zelf universitair hoofddocent (UHD) bij letteren. Ze is fervent voorstander van uitbreiding van het ius promovendi. ‘In Duitsland, Engeland en Zweden mag dit al lang.’

Ze schetst een volgens haar veel voorkomende situatie waarin een hoofddocent een grote subsidie binnenhaalt, met drie onderzoeksprojecten voor promovendi. De hoofddocent heeft de projecten zelf ontworpen en is begeleider van de promovendi, dat wil zeggen: hij of zij bespreekt de dagelijkse voortgang en geeft feedback op het schrijfwerk. Jensen: ‘Maar de UHD moet bij elk van die onderzoeken ook een promotor zoeken, die in de praktijk vaak nauwelijks expertise op het terrein heeft en nauwelijks begeleidt, maar wel beslissingsbevoegdheid heeft op de doorslaggevende momenten én promotor mag zijn aan het eind.’ De hoofddocent moet genoegen nemen met de titel van co-promotor.

De eer
Marieke van den Brink, UHD bij managementwetenschappen en ook lid van de Jonge Akademie, schetst eenzelfde beeld. Van hoofddocenten die grote projecten binnenhalen voor promovendi, die ze vervolgens intensief begeleiden. ‘Maar vanwege het feit dat zij niet het promotierecht hebben, moet er dan formeel een hoogleraar bij komen. Dat kan prima werken, maar ik hoor ook vaak gevallen waarin de hoogleraar nauwelijks betrokken is bij het project, het zijn of haar expertise niet is, maar de hoogleraar wel met de eer strijkt tijdens de promotie.’

Warm voorstander van een herziening zijn de promovendi zelf. De afgelopen jaren zijn ze flink in aantal toegenomen, hoogleraren kwamen er nauwelijks bij. Het Promovendi Overleg Nijmegen (PON) wijst er al langer op dat de begeleiding van onderzoekers daaronder te lijden heeft. ‘Je ziet daardoor dat UHD’s in de praktijk vaker de dagelijkse begeleiding op zich nemen. Het zou goed zijn als ze dan ook de credits krijgen’, zegt Dorian Schaap, lid van de Ondernemingsraad namens PON. Hij wijst erop dat de kwaliteit hoe dan ook gewaarborgd blijft, omdat er altijd nog een beoordelingscommissie is die het proefschrift moet goedkeuren.

Decaan Margot van Mulken zou er graag een begin mee maken bij de letterenfaculteit. Om dezelfde reden dat de Jonge Akademie en de promovendi voorstander zijn. Daarbij: ‘Het promotierecht maakt UHD’s ook kansrijker in de aanvraag van subsidies bij wetenschapsorganisatie NWO. Je moet daarvoor namelijk aantoonbare ervaring hebben in het begeleiden van promovendi’.

Bijsturen
Maar de letterendecaan staat voorlopig alleen in haar pleidooi voor een herziening van het ius promovendi. Tijdens een overleg van het college van decanen bleek de meerderheid weinig enthousiast. Stan Gielen, decaan van de bètafaculteit, ziet er bijvoorbeeld weinig in. ‘Ik zou daar terughoudend in zijn: we hebben niet voor niets hoogleraren. Daar mogen hogere eisen aan worden gesteld. In mijn faculteit zijn er hoogleraren met twintig promovendi. Zo’n hoogleraar kan de dagelijkse begeleiding van al die promovendi niet op zich nemen, dat doet de UHD of de UD. Maar hij weet intussen wél wat er gaande is.’ Er vinden in zijn faculteit wekelijks of in elk geval tweewekelijks besprekingen plaats waarbij ook de hoogleraar aanwezig is, zegt Gielen. ‘Dus hij zal bijsturen waar dat nodig is. Hij speelt wel degelijk een grote wetenschappelijke rol.’

In uitzonderingssituaties ziet Gielen overigens wél een promotorrol voor de hoofddocent weggelegd. ‘Soms komt het voor dat een onderzoeksgroep een risicovol project aanpakt waarbij de docent of hoofddocent inhoudelijk het project getrokken heeft en de hoogleraar nauwelijks een inhoudelijke rol gespeeld heeft. In zo’n geval zou die docent of hoofddocent in de gelegenheid moeten zijn om op te treden als promotor.’

Maar als het ligt aan het college van bestuur blijft alles bij het oude. ‘Het college vindt dat het ius promovendi voorbehouden moet zijn aan hoogleraren’, meldt  woordvoerder Martijn Gerritsen. ‘Zij zijn het die leiding geven aan het onderwijs en onderzoek en moeten als zodanig zichtbaar zijn; bijvoorbeeld als promotor maar ook door onderwijs te geven aan eerstejaarsstudenten.’ / Martine Zuidweg