Hoe denkt een analfabeet? Handig om te weten als je diezelfde analfabeet een tweede taal wilt leren. LESLLA, een internationaal netwerk van specialisten op dit gebied, komt deze week in Nijmegen bijeen. Drie voorbeelden van de worsteling van de analfabete immigrant met het Nederlands.

1# Het begint in de taalles al bij de oefeningen. Analfabeten hebben moeite met de manier van redeneren. Vraag welke zinnen goed of fout zijn en je krijgt geheid hele aparte antwoorden. Neem de zin: ‘De fiets van moeder is alweer gestolen’. Een hoger opgeleide cursist begrijpt meteen dat het een goede zin is omdat de grammatica klopt, menig analfabeet zal antwoorden dat de zin fout is. Waarom? Omdat je geen fietsen steelt van een moeder. Die heeft die fiets nodig om de kinderen naar school te brengen. ‘Dat schrijven iets is dat los staat van de werkelijkheid, hebben ze doorgaans niet in de gaten’, zegt Ineke van de Craats, een van de initiatiefnemers van LESLLA.

2# Een analfabete immigrant ziet een tekst niet als een zelfstandige eenheid. Neem de volgende drie zinnen: Alle stenen op de maan zijn blauw; Een man gaat naar de maan en vindt een steen; Welke kleur heeft die steen? Volwassen analfabeten antwoorden dan zoiets als ‘Zwart, want daar is het heel heet.’Of: ‘Er zijn helemaal geen stenen op de maan.’ Van de Craats: ‘Ze leggen eerder verbanden met de werkelijkheid dan tussen de zinnen onderling.’

3# Een analfabeet is geneigd om steeds op zoek te gaan naar de betekenis van woorden in een zin. Het leren van woorden of delen van woorden die weinig betekenis hebben, zoals lidwoorden, is daarom voor hen erg moeilijk. Ze zeggen ‘Hier tas’ in plaats van ‘Hier is de tas’ of  ‘Pakken die tas die vrouw zo.’ In plaats van ‘Hij pakt de tas van de vrouw’.

Probleem in Nederland is dat de overheid de laagopgeleide leerders van een tweede taal niet ziet als een aparte groep die een aparte aanpak vereist, zegt Van de Craats. ‘De problematiek ligt anders dan die van de meeste autochtone laaggeletterden die de gesproken taal beheersen en wel over basale schoolse vaardigheden beschikken. Als je daarmee geen rekening houdt, vordert  zo’n immigrant bij het aanleren van de Nederlands heel langzaam.’ / Martine Zuidweg

De 10^e conferentie van LESLLA is van 28 tot 30 augustus. Op 27 augustus promoveert Susanna Strube op haar onderzoek naar laagopgeleide leerders van een tweede taal.