Een stadswandeling langs plekken waar tijdens de Tweede Wereldoorlog mensenrechten zijn geschonden, dat is het idee achter de nieuwe RightsWalk-app van Amnesty Nijmegen. ‘Ook vandaag de dag worden mensenrechten geschonden.’

Wie een wandeling maakt door de historische binnenstad van Nijmegen kan zomaar onopgemerkt langs plekken lopen waar in het verleden mensenrechtenschendingen hebben plaatsgevonden. De nieuwe Amnesty Rightswalk app brengt daar verandering in. Het is niet alleen goed om stil te staan bij mensenrechten in het verleden, maar ook bij hoe het er momenteel mee gesteld is wereldwijd, vindt Harry de Ridder, voorzitter van Amnesty Nijmegen en werkzaam bij het Centrum voor Mondiaal Onderwijs aan de Radboud Universiteit.

De Ridder ontwikkelde samen met voormalig Radboud-historicus Lennert Savenije een Nijmeegse wandelroute voor de Amnesty RightsWalk app. Het idee is simpel: de gebruiker downloadt de app, selecteert Nijmegen en volgt de route die op het scherm verschijnt. Deze voert langs verschillende locaties in de binnenstad waar tijdens de Tweede Wereldoorlog mensenrechten geschonden zijn.

Hakenkruis

‘De app bestaat al langer in andere steden’, vertelt De Ridder. ‘Maar er is nu ook een mogelijkheid om in de eigen stad aan de slag te gaan met het thema. Iedere stad kijkt naar mensenrechten in een andere periode uit het eigen verleden. Wij hebben gekozen voor de Tweede Wereldoorlog als periode, omdat Nijmegen een rijke historie heeft tijdens de oorlog.’

Want mensenrechten zijn eigenlijk helemaal niet zo vanzelfsprekend, legt De Ridder uit. ‘Het klinkt misschien logisch dat we mensen gelijk behandelen. Maar dat was in het verleden echt niet altijd het geval.’

‘Ook vandaag de dag worden steden doelbewust gebombardeerd’

Neem bijvoorbeeld de voormalige synagoge in de Gerard Noodtstraat, waar later lange tijd het Natuurmuseum gevestigd was. In 1941 werd de synagoge beklad met een groot hakenkruis en met antisemitische leuzen. Later werd de plek zelfs ingenomen door de Duitse bezetters en werden alle Joodse wandschilderingen vernietigd. In de app staan foto’s van de bekladding en wordt uitgelegd welke mensenrechten daar geschonden zijn, zoals het recht op godsdienstvrijheid. ‘Hakenkruizen spreken natuurlijk tot de verbeelding, iedereen keurt dat af. Maar de discussie over godsdienstvrijheid is ook in de hedendaagse samenleving nog relevant.’

Vergissingsbombardement

Een andere bekende locatie is het monument De Schommel. Bij het vergissingsbombardement van 22 februari 1944, toen de Amerikaanse bevrijders dachten een Duitse stad te bombarderen, wordt de basisschool op die plek met de grond gelijk gemaakt. 24 kinderen overleven het niet, in totaal komen ongeveer achthonderd mensen om het leven bij het bombardement.

‘We noemen het bombardement van februari 1944 ‘het vergissingbombardement’, omdat de Amerikanen aan onze kant stonden. Maar we gaan daarmee voorbij aan het feit dat de Amerikanen doelbewust Duitse steden hebben willen bombarderen, met alle gevolgen van dien voor de inwoners.’

‘Ook dat gebeurt vandaag de dag nog. Neem Oekraïne: daar worden momenteel ook steden gebombardeerd, waar vele onschuldige burgerslachtoffers vallen. Het is dus goed om te beseffen dat mensenrechten helemaal niet zo vanzelfsprekend zijn.’