In haar studententijd rookte ze als een ketter, jaren later doet hoogleraar Communicatie- en informatiewetenschappen Enny Das onderzoek naar gezondheidscommunicatie. ‘Mensen zijn zo irrationeel als het gaat om hun gezondheid.’

‘Gezondheidscommunicatie gaat meestal over dingen waar je eigenlijk niets over wilt horen. Bijvoorbeeld antirookcampagnes.’ legt hoogleraar Communicatie- en informatiewetenschappen Enny Das uit. ‘Al jaren zijn de campagnes heel erg gericht op het bang maken van mensen. Neem nou bijvoorbeeld rokers. Zodra je ze gaat wijzen op de negatieve effecten van roken, gaan ze meteen in de verdediging. Dan krijg je de opmerkingen als ‘mijn vader heeft ook al die jaren gerookt’ en ‘liever roken, zeventig worden en gelukkig zijn dan niet roken, negentig worden en ongelukkig zijn’. Op dat
moment komt niets van wat je zegt meer bij hen binnen.’

Dreigende woorden
Hebben gezondheidscampagnes dan helemaal geen zin? ‘Zeker wel, maar de insteek moet anders. Bang maken heeft geen zin. Je moet juist zorgen dat mensen zich goed voelen over zichzelf. Zodra je het ego streelt, kunnen mensen veel meer aan. Als je ze daarna vertelt over de negatieve effecten van bijvoorbeeld roken, accepteren rokers de informatie eerder en zijn ze eerder bereid tot handelen over te gaan.’ Das doet al jaren onderzoek naar dit fenomeen. Ze liet proefpersonen onder andere een tekst lezen over roken of alcoholmisbruik. Daarin werden de negatieve effecten beschreven. De dreigende woorden (dood, kanker etcetera) kwamen terug in een test waarin proefpersonen te horen kregen dat ze woorden moesten aanmerken als bestaande of verzonnen woorden. De echte reden voor de test was de reactietijden te meten. ‘Uit dit experiment bleek dat rokers trager reageerden op de dreigende woorden uit de antirooktekst dan niet-rokers. Maar als ze bijvoorbeeld van tevoren een compliment kregen, was hun reactietijd sneller.’

Ondanks al deze nieuwe inzichten, zijn campagnes nog vaak gericht op angst inboezemen. Dat vindt Das jammer. ‘De wetenschap komt niet altijd terug in de praktijk. De makers redeneren vanuit zichzelf en niet vanuit de ontvanger. Dan praat je langs elkaar heen.’ Heeft Das zelf eigenlijk gerookt? ‘In mijn studententijd rookte ik als een ketter. Dat ik nu onder andere onderzoek doe naar antirookcampagnes heeft daar niets mee te maken. Mijn interesse ligt bij het onvoorspelbare gedrag van mensen. Mensen zijn zo irrationeel als het gaat over hun eigen gezondheid. Onderzoek naar dit gedrag is nooit saai.’ / Jolene Meijerink 

Vanmiddag om 15.45 uur spreekt Enny Das haar oratie uit in de aula van de Academiezaal. Meer informatie vind je hier.