Steeds vaker pakken politie en justitie verdachten op na een anonieme tip. Dat maakt het voor de rechter lastig om te controleren of is voldaan aan de regels van een eerlijk proces. In zijn proefschrift over bronnen in het strafproces pleit Jurist Sven Brinkhoff voor een wetswijziging. 

Stel: je lawaaierige buurman hangt je de keel uit en je wilt ‘m een loer draaien. Je belt de kliklijn Meld Misdaad Anoniem en fluistert dat de buurman kinderporno in z’n bezit heeft. Dikke kans dat de politie daarna met een arrestatieteam voor de deur van buurman stopt en zijn huis overhoop haalt. Zelfs als de agenten niets vinden, is de buurman zich in ieder geval rot geschrokken. Missie geslaagd.

Het kan zomaar gebeuren, ook in Nederland. Want politie en openbaar ministerie maken steeds vaker gebruik van anonieme bronnen. Afkomstig van een kliklijn, van privédetectives of inlichtingendiensten als de AIVD en de Criminele Inlichtingen Eenheden (CIE) van de politie. De inlichtingendiensten geven hun bronnen met een beroep op de staatsveiligheid niet prijs en zijn ook niet verplicht dat te doen.

Anoniem
Strafrechtjurist Sven Brinkhoff heeft het meegemaakt toen hij als beginnend jurist bij het openbaar ministerie werkte. ‘Ik merkte dat het OM steeds vaker opsporingsonderzoeken startte op basis van anonieme informatie.’ Probleem is dat een verdachte en zijn advocaat zo niet kunnen zien wie de beschuldiging uit en hoe de informatie is verkregen. De informatie kan vals zijn, maar zie daar maar eens achter te komen. ‘Door de anonieme manier van verstrekken kan ook de rechter niet controleren of de informatie rechtmatig is verkregen. Misschien wel door uitlokking of onder dwang. Zijn er geen mensen gemarteld? Is kortom wel voldaan aan de regels rondom een eerlijk proces?’

Als de rechter een onderzoek wil instellen naar de informatie die via de AIVD is verkregen, dan vindt die rechter veel beren op de weg. ‘De AIVD zal zijn bronnen niet prijsgeven. Begrijpelijk, want je wilt ook niet dat alle info op straat komt te liggen, maar het levert wel een probleem op in het strafproces.’

Wetswijziging
Wat je wél kunt doen, vindt Brinkhoff, is de rechter-commissaris, dus de onderzoeksrechter, de bevoegheid geven om in dit soort situaties te controleren of de informatie betrouwbaar is en rechtmatig is verkregen. ‘Dat kan dan betekenen dat hij of zij inzage krijgt in AIVD-stukken.’ Daarvoor is een wetswijziging nodig.

Ook vindt Brinkhoff dat de politie bij een anonieme tip een inspanningsverplichting moet hebben om de tip te onderzoeken vóór iemand van zijn bed wordt gelicht. / Martine Zuidweg

Sven Brinkhoff promoveert op 14 november om 10.30 uur in de Aula.