De lichtstrips van studentenstartupbedrijf Gight, die valpartijen bij ouderen moeten voorkomen, hebben effect. Dat schrijven onderzoekers in een wetenschappelijke publicatie. Senioren zijn minder bang om te vallen als ze ’s nachts naar de wc gaan wanneer lampjes op de vloer hun de weg wijzen. Of ze ook daadwerkelijk minder vaak vallen, blijft vooralsnog onduidelijk.

Wie wel eens met het vliegtuig reist, kent ze van de veiligheidsinstructies: de lampjes op de vloer die de weg wijzen als je bij brand de cabine moet verlaten. Eenzelfde soort lichtstrips zijn sinds een paar jaar te koop om ouderen te helpen ’s nachts de weg naar de wc te vinden. De anti-val-lampjes, ontwikkeld door het Nijmeegse startupbedrijf Gight, zijn bedoeld voor zelfstandig wonende senioren. Als iemand uit bed stapt, gaan ze automatisch aan, dankzij een bewegingssensor.

Het idee van de lichtstrips is vijf jaar geleden bedacht door een groep Nijmeegse natuurkundestudenten, nadat de opa van een van hen ’s nachts onderuit ging. Voor het vak ‘Student Company’ werkten ze het idee uit tot een commercieel bedrijfje. De afgelopen jaren hebben de studenten het effect van de hulplampjes in de praktijk onderzocht, met behulp van zorgorganisaties de Waalboog en Brabantzorg.

Negatieve spiraal

Nu ligt er een wetenschappelijke publicatie die de resultaten beschrijft, in vakblad Gerontology. Student natuurkunde en mede-oprichter van Gight Eef Lamers schreef mee. ‘Ik ben blij dat we hebben kunnen aantonen dat ons product werkt.’ Ouderen breken sneller iets als ze vallen, en herstellen langzamer, vertelt hij. ‘Ze kunnen in een negatieve spiraal komen. Dankzij Gight kunnen ze hopelijk langer zelfstandig wonen.’

Opmerkelijk is dat de laatste auteur op het artikel, hoogleraar ouderengeneeskunde Marcel Olde Rikkert, vader is van een van de oprichters van Gight. Zoon Joris Olde Rikkert staat zelf niet op het artikel als auteur. Volgens Lamers is de onafhankelijkheid van het onderzoek niet in het geding. ‘Alle links met Gight worden netjes in het artikel vermeld. Joris Olde Rikkert is geen co-auteur omdat hij al niet meer bij Gight betrokken was toen we met het onderzoek begonnen. Zijn vader heeft het hele onderzoek wetenschappelijk begeleid, daarom is hij laatste auteur.’

‘’Sommige deelnemers willen de lampjes voor geen goud meer missen’

De onderzoekers installeerden de lichtstrips bij meer dan 60 zelfstandig wonende 65-plussers die zorg kregen via Brabantzorg in Oss. Na vier maanden gaf 57 procent van de deelnemers aan dat minder bang te zijn geworden om ’s nachts te vallen. Op een schaal van nul tot tien daalde hun angst van 5,5 naar 3,8.

Daarnaast nam de slaapkwaliteit een beetje toe, van 6,7 naar 7,4. Lamers: ‘Ouderen gaven aan dat ze makkelijker weer in slaap vielen na toiletbezoek. We denken dat dat komt doordat de lichtstrips veel minder fel zijn dan wanneer je een slaapkamerlamp aandoet die recht in je ogen schijnt. De gemiddelde oudere moet er ’s nachts twee tot drie keer uit.’

Geen controlegroep

De subjectieve angst mag dan afgenomen zijn, of de lampjes ook tot minder valincidenten leidden, konden de onderzoekers niet vaststellen. Tijdens de studie waren er dertien valincidenten, aldus Lamers. ‘Dat is minder dan de twintig die je op basis van de statistieken zou verwachten – gemiddeld valt een op de drie ouderen jaarlijks een keer – maar dat verschil was niet significant. Daarvoor is de onderzoeksgroep te klein.’

Het relatief kleine aantal mensen dat wilde meedoen was ook de reden dat Lamers en zijn collega’s de ouderen niet verdeelden over een groep met lampjes en een zonder lampjes. Onderzoekers gebruiken het liefst zo’n controlegroep, omdat deze een direct effect beter zichtbaar kan maken. ‘Het was al lastig om überhaupt deelnemers te vinden’, legt Lamers uit. ‘Als we de groep nog in tweeën hadden moeten knippen, hadden we statistisch gezien nog minder kunnen zeggen. We hebben dat opgevangen door de valangst die deelnemers na afloop van het experiment hadden te vergelijken met hun beginsituatie.’

Kun je zonder significante afname van het aantal valincidenten – en zonder controlegroep – wel zeggen dat de hulplampjes van Gight werken? Lamers vindt van wel. ‘Sommige deelnemers willen ze voor geen goud missen, zeggen ze. Ze vinden het een geruststellend gevoel als de lichtjes aangaan.’