Honderden parkinsonpatiënten droegen de afgelopen jaren een smartwatch die hun bewegingen registreerde. Doel is om het verloop van de ziekte nauwkeuriger te meten, legt de Nijmeegse onderzoeker Luc Evers uit. Het leverde zoveel data op dat er een nieuw AI-lab komt om de gegevens te analyseren.

Een neuroloog die een patiënt met parkinson onderzoekt, zal altijd maar een beperkte indruk krijgen van diens symptomen. Een doktersafspraak is een momentopname, die bovendien een vertekend beeld kan geven: ziekenhuisbezoeken zijn vaak stressvol, en symptomen zoals trillen zijn stressgevoelig. Om beter in kaart te brengen hoe de ziekte zich in het dagelijks leven ontwikkelt, droegen 520 parkinsonpatiënten de afgelopen jaren een smartwatch. Via sensoren registreerde het slimme horloge onder andere hun bewegingen en hartslag.

Het onderzoek leverde een gigantische berg informatie op, vertelt promovendus Luc Evers van het Radboudumc. ‘Dit is wereldwijd de eerste keer dat parkinsononderzoekers zoveel data uit het dagelijks leven hebben kunnen verzamelen.’ De gegevens moeten uiteindelijk leiden tot nieuwe graadmeters waarmee neurologen het verloop van de ziekte kunnen meten, maar eerst gaan onderzoekers met behulp van artificiële intelligentie de wirwar aan data ontrafelen.

16 miljoen

Een nieuw lab in het Radboudumc moet die data-analyse mogelijk maken. Het is een van de vier nieuwe AI-labs waarvoor het academisch ziekenhuis eerder deze maand een subsidie van 16 miljoen euro ontving van NWO en bedrijven – de andere labs richten zich op longscans, vernauwde kransslagaders en prostaatkanker. Aan Evers de taak om de analyse van het parkinsononderzoek in goede banen te leiden.

‘Met de horloges denken we precies te kunnen meten hoe bewegingen er in het dagelijks leven uitzien’

Waarom analyseren jullie de data met behulp van artificiële intelligentie?

‘De smartwatches hebben een grote hoeveelheid ruwe sensordata over de bewegingen van patiënten opgeleverd. Veel van die bewegingen zullen niet direct te maken hebben met hun symptomen, maar met hun hobby’s of werk. Tegelijkertijd zit in die data ook informatie verborgen over parkinson. We zetten artificiële intelligentie in om de relevante gegevens eruit te filteren, dus om in die enorme berg data de symptomen te herkennen. Dat doen we bijvoorbeeld door specifiek naar het looppatroon te kijken. Een verminderde armzwaai tijdens het lopen is een bekend symptoom van de ziekte, en met de horloges denken we precies te kunnen meten hoe die beweging er in het dagelijks leven uitziet.’

Wat betekent dit onderzoek voor patiënten?

‘In de toekomst willen we de horloges gaan gebruiken om het effect van nieuwe therapieën te onderzoeken. Parkinson is een progressieve ziekte: de symptomen worden in de loop van de tijd steeds erger. Veel klinische studies onderzoeken hoe je de ziekte kunt afremmen, maar het is lastig om de effecten van een therapie aan te tonen op basis van korte ziekenhuisbezoeken. Met deze digitale gegevens hopen we dat we sneller kunnen bepalen of een nieuw medicijn werkt of niet.’

‘Veel patiënten willen heel graag dat hun ervaringen worden gebruikt voor iets goeds’

‘Ook voor de behandeling van individuele patiënten kunnen de horloges in de toekomst een verschil maken. Het is vaak lastig om een goed medicijnschema te vinden, omdat de symptomen sterk kunnen wisselen gedurende de dag. Als een horloge die verschillen kan meten, wordt het voor de neuroloog makkelijker om samen met de patiënt de juiste behandeling te vinden.’

Die slimme horloges meten de hele dag door elke beweging die je maakt. Is dat voor patiënten niet een flinke inbreuk op hun privacy?

‘Patiënten zijn juist heel enthousiast over dit onderzoek. We hebben heel veel aanmeldingen gekregen, terwijl we behoorlijk wat van mensen verwachten. We vragen deelnemers om twee jaar lang continu dat horloge te dragen en het elke dag op te laden. Gemiddeld dragen ze het aan het eind van die periode nog steeds zo’n 21 uur per dag, terwijl het voor henzelf nog niet veel oplevert op dat moment. Veel patiënten willen heel graag dat hun ervaringen worden gebruikt voor iets goeds.’

‘Om de privacy van deelnemers te beschermen, gaan we heel zorgvuldig om met alle data. De gegevens worden veilig opgeslagen en onderzoekers kunnen de gegevens niet herleiden tot specifieke personen.’

Je bent op dit moment je proefschrift over dit onderzoek aan het afronden. Hoe is het om nu al aan het hoofd te staan van een nieuw lab?

‘Dit is voor mij een unieke kans om mijn onderzoek verder uit te breiden en in Nijmegen met een groep wetenschappers aan de slag te gaan. Er is zoveel te onderzoeken in dit vakgebied, dat kun je niet in je eentje doen. We werken al jarenlang nauw samen met Verily, het bedrijf dat de smartwatches heeft ontwikkeld. Die samenwerking is belangrijk, want we willen dat onze resultaten uiteindelijk terechtkomen in een product dat patiënten daadwerkelijk kunnen gebruiken.’