Sterrenkundehoogleraar Heino Falcke heeft met een team van astronomen de eerste pulsar ooit in de buurt van een superzwaar zwart gat gevonden. De pulsar bevindt zich in het centrum van de Melkweg. Wat moeten we ermee?

Astronomen voorspellen al langer dat zich rond het centrum van de Melkweg duizenden pulsars bevinden, snel ronddraaiende sterren die elektromagnetische straling uitzenden. Ze hebben er alleen nog nooit eentje kunnen vinden. De nu gevonden pulsar, die elke 3,76 seconden om zijn as draait, is ontdekt met de Swift-ruimtetelescoop (een satelliet) die een röntgenflits waarnam op kleine afstand van het Melkwegcentrum.  De astronomen richtten vervolgens de radiotelescoop van Effelsberg, tientallen kilometers buiten Bonn, op die röntgenbron en ontdekten zo de pulsar. Een bijzondere ontdekking omdat pulsars meer licht kunnen werpen op de eigenschappen van superzware zwarte gaten. Dat heeft deze eerste pulsar ook gedaan. Falcke en zijn team kwamen meer te weten over de materie die het naburige superzware zwarte gat opslokt. Dat het gas en stof naar binnen werkt, is al langer bekend. Maar het team constateerde tot zijn verbazing dat het ook ‘eet’ van het magnetische veld rond het zwarte gat. Vuurtoren Met behulp van de pulsar konden de astronomen de sterkte van het magnetisch veld rondom het superzware zwarte gat bepalen. De nieuwe pulsar zendt als een vuurtoren in de nevel regelmatig een radiolichtpuls uit, die door het gas rond het zwarte gat schijnt. Het magnetisch veld verdraait de trillingsrichting van die lichtpuls. Met de radiotelescoop in Effelsberg konden de astronomen aan de hand daarvan de sterkte van het magnetisch veld aflezen. Het veld bleek sterk genoeg om de toestroom van gas naar het zwarte gat te beïnvloeden.

De nieuwe pulsar heet overigens PSR J1745-2900. Waarmee de vraag rijst: waarom niet de kans gegrepen om de pulsar van een fraaie naam te voorzien? Of kortweg Falckepulsar gedoopt? Falcke: ‘Pulsars worden nooit vernoemd naar hun ontdekkers. De cijfers verwijzen naar de coördinaten van de plek waar de pulsar is gevonden. Dat is de standaardpraktijk. Daarbij: het team bestond uit twintig mensen, waarvan een paar direct betrokken waren bij de ontdekking, dus welke naam moet je dan nemen?’ / Martine Zuidweg Heino Falcke en Adam Deller (van ASTRON, het Nederlands instituut voor radioastronomie) publiceren hun ontdekking vandaag in Nature. .