Er gaat nog veel verkeerd met de representatie van Afrikanen, Aziaten en Zuid-Amerikanen in westerse media. Volgens auteur Vamba Sherif, die vandaag een gastlezing geeft aan masterstudenten Letterkunde, is die vaak te stereotyperend en te eendimensionaal. In de literatuur is dat anders, zegt Sherif. ‘Daar mag iedereen zijn eigen verhaal vertellen.'

Waarom gaat representatie van niet-westerse culturen je zo aan het hart?

‘Ik kom zelf uit een niet-westerse cultuur. Ik ben geboren in Liberia en opgegroeid in Koeweit. Toen de burgeroorlog uitbrak, moest ik vluchten naar Syrië. Uiteindelijk ben ik tijdens de Golfoorlog in Nederland beland. Hier woon ik nu al langer dan in alle andere landen bij elkaar en ik ben hier ontzettend gelukkig. Toch draag ik de andere werelden met mij mee. Ik zie dus goed hoe mijn achtergrond wordt gerepresenteerd in de westerse wereld.’

‘Meer representatie’ is een kreet die je steeds vaker hoort. Waarom gaat het dan alsnog mis?

‘Zwarte mensen komen nog niet genoeg aan bod in westerse media, zoals in films en series. Als het wel gebeurt, dan is het soms te oppervlakkig of gebaseerd op een stereotypering. Deze ideeën zijn in de negentiende of aan het begin van de twintigste eeuw ontstaan, toen Europese auteurs schreven over volkeren die ze niet kenden.’

‘Europese auteurs schreven lange tijd over volkeren die ze niet kenden’

‘Een goed voorbeeld is de roman Meneer Johnson (1939) van de Britse auteur Joyce Cary. Die gaat over een Nigeriaan – genaamd Johnson – die in botsing komt met Engelse autoriteiten. De hoofdpersoon van dit boek is veel te vrolijk en heel naïef neergezet. Niet verwonderlijk als je weet dat Cary niemand uit Nigeria kende en dit allemaal verzonnen had. En toch is dit verhaal jarenlang bepalend geweest voor de beeldvorming over Nigerianen. Mensen hebben heel hard moeten strijden om dit recht te zetten.’

Hoe is dit uiteindelijk gelukt?

‘Door terug te schrijven. Mijn voorgangers, de Afrikaanse auteurs uit de vorige eeuw, hebben allerlei boeken geschreven over hun eigen cultuur en hoe zij echt leven. Op deze manier kregen zij hun stem terug. En dat is het mooie aan literatuur. In een boek kan iedereen zijn eigen verhaal kwijt, zonder dat iemand anders hen hoeft te representeren. De literaire wereld is wat betreft al veel verder dan andere media.’

Ben je in één van je zes boeken ook gaan terugschrijven?

‘Alleen in mijn boek de Zwarte Napeleon, waarin ik vertel over de West-Afrikaanse keizer Samori Touré. Aan de hand van zijn verhaal laat ik zien dat Afrika al een rijke beschaving had voordat het gekoloniseerd werd, in tegenstelling tot wat de stereotiepe verhalen soms nog laten zien.’

‘Ik hoef mijn cultuur niet meer te verdedigen’

‘Gelukkig is tegenschrijven tegenwoordig niet meer nodig. Ik hoef mijn cultuur niet meer te verdedigen of foutieve denkbeelden recht te zetten. Mijn andere boeken gaan bijvoorbeeld over oorlogservaringen of de strijd met migratie. In mijn nieuwste boek, Ongekende Liefde, vertel ik mijn levensverhaal aan mijn tienjarige dochter. Ze is hier in Nederland opgegroeid en wil graag de cultuur van haar oma en haar vader leren kennen. Het is ook haar achtergrond en die is net zo mooi en belangrijk als haar Nederlandse identiteit.’

Denk je dat de representatie in andere media nog gaat verbeteren?

‘Jazeker, vooral door het internet. Dankzij sociale media en blogs hoeven anderen Afrikanen of Aziaten niet meer te representeren. Dat kunnen ze nu allemaal zelf wel. Zij zijn aan het woord en kunnen hun eigen verhaal vertellen. Op een gegeven moment zullen andere media hier ook van leren.’