Onderzoek van economisch nut. Of ten minste van maatschappelijk nut. Daar focust minister Bussemaker op in de Wetenschapsvisie 2015 die vandaag in de Tweede Kamer wordt besproken. De Nijmeegse promovendus Fleur Jongepier vindt die focus kortzichtig en schreef samen met een collega-filosoof alle Kamerleden een brief.

Hoe wenselijk is het dat universiteiten zich moeten aanpassen aan de wensen van het bedrijfsleven? Die vraag houdt promovendus Fleur Jongepier (28) bezig. Daarom stuurde ze vorige week een brief naar de Kamer met als aanhef ‘beste volksvertegenwoordiger’.

‘Ik weet niet of het probleem van de vereconomisering van de wetenschap wel genoeg op de kaart is gezet’, motiveert ze die keuze. ‘Je leest op opiniepagina’s in kranten veel over de kanteling van NWO, maar weinig kritische reacties op de wetenschapsagenda en de toekomst van fundamenteel onderzoek. En wie zijn eigenlijk de partners die de wetenschappelijke agenda mede gaan bepalen? Hoe zal die lobby verlopen?’

Studeerkamerfilosofen

Fleur Jongepier is filosoof. Eind vorig jaar riep ze samen met een aantal collega’s een blog in het leven: bijnaderinzien.org. De schrijvers voorzien actuele maatschappelijke kwesties van filosofische reflectie. ‘Wij zijn dus geen wereldvreemde studeerkamerfilosofen,’ schrijft Jongepier in de brief die ze samen met Sem de Maagt, filosoof en promovendus in Utrecht, opstelde.

In hun brief benoemen de twee jonge academici een aantal zorgen over de visie die nu voor ligt. ‘Voor problem setting wetenschap lijkt in tegenstelling tot problem solving wetenschap die in de visie centraal staat, weinig ruimte te zijn’, schrijven ze. Jongepier geeft als voorbeeld de filosoof John Stuart Mill die in 1869 het probleem vrouwenrechten aankaartte. Op dat moment was het probleem nog geen probleem, hij agendeerde het zelf. Jongepier is bang dat wetenschap bedrijven op basis van nieuwe vragen en problemen straks niet meer tot de mogelijkheden behoort. De tendens lijkt te zijn dat onderzoekers alleen nog geld krijgen als ze direct maatschappelijke problemen helpen oplossen.

Jongepier en haar collega vrezen ook dat de geesteswetenschappen in het gedrang komen. ‘Bij de laatste Rubicon-ronde van NWO werden de drie beurzen bedoeld voor alfa- en gamma bijvoorbeeld allemaal uitgereikt aan psychologisch of neurowetenschappelijk onderzoek.’ De promovendus signaleert dat deze mediagenieke disciplines – Wij zijn ons brein, De vrije wil bestaat niet – de geesteswetenschappen verdrukken. ‘Kruisbestuiving tussen filosofie en neurowetenschap is belangrijk, maar het lijkt me onwenselijk als al het geesteswetenschappelijk onderzoek in de toekomst wordt uitgevoerd door hersenwetenschappers.’

Avonduren
Over de werkdruk maken de brievenschrijvers zich eveneens zorgen. Hoe duurzaam kan het wetenschapsbeleid zijn als de onderzoekers constant op hun tenen moeten lopen? Een gemiddelde hoogleraar doet zijn of haar onderzoek voornamelijk in de avonduren en in het weekend. Het aantal studenten neemt toe, investeringen blijven achter.

Jongepier volgt het algemeen overleg in de Tweede Kamer vandaag vanachter haar computer. ‘De Wetenschapsvisie is al een feit, maar het vervolg is minstens zo belangrijk’, zegt ze. De discussie moet op gang blijven en de uitvoering van het beleid moet gecontroleerd worden.

Zelf zou ze graag in de wetenschap aan de slag gaan na afronding van haar proefschrift in 2016. Maar alleen als er ruimte blijft voor fundamenteel onderzoek en als academici tijd overhouden voor een sociaal leven. / Annemarie Haverkamp

Lees hier de volledige brief aan de Kamerleden.