Is het zo slecht gesteld met de democratie dat een Lowlands-achtig festival deze staatsvorm nieuw leven moet inblazen? Dat valt wel mee, denken twee Nijmeegse wetenschappers.

‘Democratie is niet vanzelfsprekend en heeft af en toe wat onderhoud nodig’ staat op de website van het Democratiefestival. Vandaag en morgen worden op het eiland Veur Lent serieuze debatten over kernenergie of de gezondheidszorg afgewisseld met bier en optredens. Heeft de democratie zo’n slecht imago dat het met een buitenfestival hip and happening moet worden gemaakt voor het volk?

Afhaken

Nou, vinden twee Nijmeegse wetenschappers, het is best een goed idee om de democratie te vieren. En als je dan toch bezig bent, waarom niet meteen de kennis van de bezoekers wat vergroten? Marin Terpstra, docent geschiedenis van de politieke filosofie en secretaris van het Democratisch Laboratorium (DemLab), vindt dat de politiek wel degelijk het contact met sommige burgers aan het verliezen is.

‘Het volk verwacht iets als “de klant is koning”, maar zo simpel is het niet meer’

‘Die mensen haken af bij de stembus’, zegt hij. Hoe dat komt? Doordat niet duidelijk is wie nu precies waar zeggenschap over heeft. ‘Democratie betekent van oudsher dat de burger het voor het zeggen heeft. Het volk verwacht iets als “de klant is koning”, maar zo simpel is het niet meer. Politici moeten bijvoorbeeld ook rekening houden met andere entiteiten: Europa, de Verenigde Naties, grote multinationals, wetenschappelijke instituten, noem maar op. Daar speelt Nederland slechts een kleine rol in.’

De verwachtingen kloppen dus niet altijd met de werkelijkheid, stelt Terpstra. Met als gevolg dat sommige groepen afhaken of transformeren in boze burgers.

Boze burgers

Gelukkig valt het met het algehele vertrouwen in de democratie wel mee, zegt Kristof Jacobs, docent politicologie. ‘Als je enkel op de media afgaat, zou je kunnen denken dat het vertrouwen in de democratie en de politiek op een dieptepunt is. Maar in de praktijk blijkt dat, zelfs ondanks de negatieve berichtgeving, het vertrouwen in de politiek gelukkig juist best hoog is.’

Volgens hem dienen de media, en dan vooral de sociale media, als een soort ‘amplifier’. Het is een verzamelplaats voor politici, journalisten en boze burgers. Die laatste groep is op online platforms vol in beeld en daardoor lijkt het alsof iedereen ontevreden is. Terwijl de zwijgende meerderheid, die het onnodig vindt om meningen aan iedereen te verkondigen, de huidige situatie helemaal niet zo slecht vindt.

Verenigingsleven

Wil je mensen betrekken bij de politiek, dan is het een voorwaarde dat je ze goed informeert, vindt Terpstra. Bij een democratie hoort nu eenmaal de politieke verantwoordelijkheid van burgers. Zo’n festival is dus best een goed idee. Leuke, laagdrempelige ervaringen werken soms beter dan saaie boeken. ‘Al ben ik allergisch voor termen als “hip”, zegt de docent.

Vroeger, memoreert hij, werd het nuttige ook al met het aangename gecombineerd. ‘Politieke partijen hadden bijvoorbeeld een actief verenigingsleven. Er werden zomerkampen georganiseerd, er waren zangverenigingen, noem maar op.’ Via evenementen waarbij werd gedronken en gedanst had de politiek verbinding met de burgers. Sinds de afbraak van de zuilenmaatschappij is die link weggevallen. Dat er nu een festival voor in de plaats komt, is dus minder verrassend dan het lijkt.

Beide Nijmeegse wetenschappers zijn dit weekend aanwezig op het Democratiefestival: Jacobs met een lezing over burgerparticipatie en Terpstra met het Democratisch Laboratorium en het spel Demos. De toegang is gratis.