Met brandhaarden in Oekraïne, Gaza, Syrië en Irak bleef deze zomer de gebruikelijke komkommertijd uit. Vox gaat op bezoek bij Nijmeegse deskundigen, in de hoop op een stukje duiding van de ellende. Vandaag aflevering 2, met Herman Teule over de christenen in Irak en Syrië op de vlucht voor de Islamitische Staat.

‘Ik voel me machteloos, natuurlijk.’ Hoogleraar Herman Teule, gespecialiseerd in het oosters christendom in Irak en Syrië, zag deze zomer geen anonieme massa op de vlucht slaan of gedood worden. ‘Vrienden van mij zitten daar, die sturen mails, met als aanhef “dit zou wel eens mijn laatste bericht kunnen zijn”.’ Een voorbeeld, uit vele, is het bericht van een bevriend priester uit Mosul over de vernielingen aan zijn kerk, waar hij tal van unieke manuscripten en kunstwerken heeft trachten te verdedigen. ‘Al het werk van deze man is totaal kapot gemaakt, ook hij heeft moeten vluchten.’

De tienduizenden Yezidi’s op de berg nabij Sinjar in Irak werden deze zomer het symbool van de wanhoop. Teule’s blik ging naar elders, naar de vlakte van Ninevé nabij Mosul in Irak, waar de christelijke minderheid sinds jaar en dag bescherming genoot van de Peshmerga’s. ‘Eigenlijk ligt die vlakte niet in Koerdistan, wel er vlakbij, en de mensen genoten bescherming van het Koerdische leger.’ Dat zich tot ontzetting van Teule moest terugtrekken voor de ontketende troepen van de Islamitische Staat. ‘Dat had ik totaal niet voorzien en heeft me enorm beangstigd.’

Arabische kroniek
Christenen en moslims zijn deze zomer lijnrecht tegenover elkaar komen te staan, maar dat wil Teule graag nuanceren. Hij las vorig jaar met zijn studenten een Arabische kroniek uit de dertiende eeuw, waarin christenen dan weer werden vervolgd, dan weer eeuwenlang ‘in geweldige interactie leefden met de moslims’. Teule schuift die ‘nog steeds actuele tekst’ naar voren om het hele verhaal te kunnen vertellen: dat de diverse religieuze bevolkingsgroepen in het Midden Oosten, naast perioden van spanning, uiterst vreedzaam met elkaar hebben samengeleefd. Over de IS kan Teule kort zijn: ‘Barbaarsheid die niks met de islam heeft te maken. Dat is een ontsporing, waar je niet mee kunt samenleven.’ Teule vestigt zijn hoop op een sterk Koerdistan, te verrijzen uit de puinhopen van Irak en voor de christenen ‘een entiteit om op terug te kunnen vallen’.

Ziet Teule voor hem als wetenschapper nog een rol weggelegd? ‘Jazeker, ik schrijf enorm veel en zal dat blijven doen, op basis van goede informatie. Ik zal mijn contacten daar blijven ondersteunen.’ Nu zijn de christenen weliswaar op de vlucht, ‘maar ik wil het beeld corrigeren alsof in de geschiedenis de ene golf van vluchtelingen over de ander buitelt’. Teule richt zijn vizier liever op de toekomst, die dus ook het verleden was: ‘De christenen zullen in het Midden Oosten opnieuw een kans krijgen om een toekomst op te bouwen. Die kans gaat er zeker komen.’ / Paul van den Broek

Herman Teule is als emeritus hoogleraar verbonden aan het Instituut voor Oosters Christendom van de Radboud Universiteit.