De nieuwe digitale leeromgeving Brightspace – opvolger van Blackboard – wordt geroemd om haar gebruiksvriendelijkheid. Maar, zo vinden studenten Niek Steenhuis en Bas van der Zandt, het systeem schendt de privacy van studenten. De universiteit heeft maatregelen genomen.

Tot voor kort was het mogelijk voor docenten om precies te zien wanneer een student voor het laatst had ingelogd in Brightspace. ‘Stel dat je na het stappen, om vier uur ’s nachts, nog even iets wil checken’, zegt informaticastudent Bas van der Zandt. ‘Een docent zou daar niks van mogen zeggen. Maar wie zegt dat hij mij daar niet op afrekent?’

Van der Zandt, lid van studentenpartij AKKUraatd, is niet de enige die Brightspace kritisch tegen het licht heeft gehouden. Ook filosofie- en kunstgeschiedenisstudent Niek Steenhuis verdiepte zich de afgelopen weken in de digitale leeromgeving, die sinds het begin van dit collegejaar dienstdoet als opvolger van Blackboard. Steenhuis: ‘Toen ik Brightspace voor het eerst gebruikte, hoefde ik helemaal geen akkoord te geven op een gebruikersovereenkomst of iets dergelijks. Dat verbaasde mij nogal.’

Via een gezamenlijk contact kwamen informaticastudent Van der Zandt en filosofiestudent Steenhuis met elkaar in contact. Ze besloten samen in gesprek te gaan met privacyfunctionaris van de universiteit Ronald Sarelse en Brightspace-projectleider Erik Reinders. Die gesprekken vonden de afgelopen weken plaats.

Uitgezet

Naar aanleiding daarvan heeft de universiteit de functie Class Progress in Brightspace, in ieder geval voorlopig, uitgezet. Deze functionaliteit bood docenten de mogelijkheid om allerlei gegevens op individueel niveau te bekijken over de studenten die hun cursus volgen. Of bepaalde documenten gedownload zijn, of studenten bepaalde opdrachten gemaakt hebben, en inderdaad ook: op welk moment van de dag (of nacht) een student ingelogd heeft.

Volgens projectleider Erik Reinders maakt de Class Progress-functie het juist mogelijk om studenten op een individuele manier te begeleiden. ‘Je kunt als docent maatwerk bieden, en op die manier de kwaliteit van je onderwijs verbeteren. Dat is ons gemeenschappelijke doel en een belangrijke reden geweest om voor Brightspace te kiezen.’ Hij noemt het daarom ‘erg jammer’ dat de functie uitgezet moest worden, maar zag er na gesprekken met de privacyfunctionaris wel de noodzaak van in.

Docenten konden zien op welk moment van de dag (of nacht) studenten inlogden

Reinders en zijn collega’s gaan nu werken aan het meer transparant maken van Brightspace. ‘We moeten binnen Brightspace duidelijker communiceren wie welke gegevens kan inzien, en hoe lang die worden opgeslagen.’ Reinders hoopt dat daarna de Class Progress-functie snel weer aangezet kan worden.

Het college van bestuur zal zich nu samen met de medezeggenschap opnieuw over Brightspace moeten gaan buigen. Reinders sluit niet uit dat er nog maanden, of zelfs een jaar, overheen gaan voordat dat gebeurd is. ‘We moeten in gezamenlijkheid bepalen welk beleid hierin het beste is en welke richtlijnen worden gehanteerd.’

Risicogroepen

Studenten Bas van der Zandt en Niek Steenhuis vinden niet dat de problemen de wereld uit zijn als er binnen Brightspace duidelijker gecommuniceerd wordt wie welke gegevens kan inzien. Steenhuis: ‘Het probleem is fundamenteler dan dat.’ Op basis van de data kan het systeem een individueel voortgangsprofiel van studenten binnen een bepaald vak maken. Dat is problematisch, vindt Steenhuis. ‘Daarmee kunnen studenten in risicogroepen worden ingedeeld. De vraag is echter of die categorisering strookt met de werkelijkheid.’ Een student die volgens Brightspace weinig voortgang maakt, kan in de ogen van Steenhuis wel degelijk vooruitgang tonen. Niet-meetbare factoren als motivatie en het inbrengen van zinvolle input tijdens discussies, worden bijvoorbeeld niet meegewogen in het systeem.

Docenten kunnen volgens Steenhuis door de manier waarop Brightspace is ingericht worden beïnvloed in de manier waarop zij onderwijs geven. ‘Docenten gaan hun onderwijs wellicht anders vormgeven door de zogenaamde voordelen van Brightspace maximaal te benutten. Bijvoorbeeld door extra veel opdrachtjes te geven, die ze normaal achterwege zouden laten.’

Privacywet

En dan is daar ook nog de nieuwe Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Volgens Van der Zandt, die zich specialiseert in digitale veiligheid, schrijft deze nieuwe wet voor dat het verzamelen van data altijd ‘proportioneel’ moet zijn en in dienst moet staan van een te verantwoorden doel. Simpelweg data verzamelen zonder een duidelijk gedefinieerd doel is uit den boze.

Volgens Steenhuis kan het verbeteren of waarborgen van de kwaliteit van het onderwijs zo’n doel zijn. ‘Maar is het zeer de vraag of alle data die worden binnengehaald daar daadwerkelijk aan bijdragen. Daar moeten studenten en medewerkers nu over gaan nadenken: dat debat moet gevoerd worden. Dat de discussie nu pas op gang komt, terwijl Brightspace al lang en breed is ingevoerd, wijst er volgens Van der Zandt en Steenhuis op dat de universiteit Brightspace te snel ingevoerd heeft. ‘De universiteit heeft zich echt verslikt in de complexiteit van dit debat.’

Het klopt dat het college van bestuur vorig jaar besloten heeft vaart te zetten achter de implementatie van Brightspace. Erik Reinders: ‘Aanvankelijk zou Brightspace gefaseerd ingevoerd worden – de faculteiten zouden één voor één overstappen. Maar iedereen wilde graag de eerste zijn. Toen heeft het college gezegd: dan gaan we met z’n allen tegelijk over in september.’

Is dat achteraf een fout geweest? Projectleider Reinders vindt van niet. ‘De overzetting is echt heel erg goed gegaan. We krijgen over het algemeen erg positieve feedback.’ Privacy was volgens Reinders tijdens de implementatie ‘een belangrijk thema’ waarbij de keuzes werden getoetst aan wet- en regelgeving. ‘Maar we zijn hierin blijkbaar toch te voortvarend bezig geweest.’