In haar afscheidsrede vanmiddag rekent letterenhoogleraar Sophie Levie af met onze drang om lijstjes te maken met de beste boeken. ‘Je kunt wel een canon opstellen, maar besef dat het altijd jouw canon is.’

Sinds de titel van haar afscheidsrede de ronde doet – ‘Het beste boek ooit’- wordt hoogleraar Algemene cultuurwetenschappen Sophie Levie bestookt met vragen over de beste boeken ooit, en welk lijstje Levie zelf zou opstellen. Ze mailde gisteren vanuit haar woonplaats Amsterdam desgevraagd een top-3 toe (zie kader), met als kanttekening: ‘En morgen heb ik weer een andere top drie, en dat is nu precies het probleem met al die lijstjes.’

Is het inderdaad onzin om te spreken over de beste boeken ooit? En hoe zit het dan met de canon van de literatuur, waaraan ook menig literatuurwetenschapper meedoet? ‘Er zit een groot persoonlijk element in elke rangorde die je opstelt’, zegt Levie. ‘Op welk moment heb je het boek gelezen, op welk moment in je leven, dat speelt allemaal mee.’

Bij het opstellen van de canon spelen bovendien factoren mee die buiten de tekst liggen, zoals de afweging om evenveel mannen als vrouwen op te nemen, of de bepaling dat er schrijvers uit diverse culturen opgenomen moeten worden. Dat dé lijst niet kan bestaan, is simpelweg ook omdat niemand alle boeken overziet. ‘Ook ik ken meer boeken niet dan wel. Hoe kan ik dan dé lijst opstellen?’

Lijstjes zijn vooral leuk, zegt Levie, en bij de beoordeling ervan is het wijs om de criteria van de makers in ogenschouw te nemen. Levie wil vanmiddag haar zestienjarig hoogleraarschap positief eindigen: lezen is leuk, en van ontlezing wil ze niks weten. Anders dan de goegemeente denkt, valt het volgens haar met de ontlezing reuze mee, ook bij jongeren. ‘Ik geloof niet alle cijfers die rondgaan’, zegt Levie. ‘En bovendien vind ik ontlezing een onsmakelijk woord.’

Terug naar de hamvraag: bestaat hét beste boek? Nee dus, al zijn er volgens Levie wel degelijk boeken die er ook vanwege hun literaire kwaliteit bovenuit blijven steken. Vanmiddag zal ze op veler verzoek toch een antwoord geven op de vraag naar het beste boek. ‘En dat verklap ik nu ook niet tegen jou. De mensen moeten maar naar de rede komen luisteren.’

Vanmiddag 15.00 uur: Afscheidscollege ‘Het beste boek ooit’, in de aula.