In de nieuwe strategie van de Radboud Universiteit wordt digitale soevereiniteit een belangrijk thema. Dat schrijft het college van bestuur in reactie op het pleidooi van medewerkers en studenten om binnen drie jaar onafhankelijk te worden van big tech.

Het college van bestuur van de Radboud Universiteit voelt de urgentie om iets te doen aan de afhankelijkheid van de universiteit van grote techbedrijven. Dat staat in een reactie op een open brief waarin de auteurs pleiten om de universiteit binnen drie jaar los te koppelen van big tech.

De meer dan zeshonderd ondertekenaars van die oproep stelden dat afhankelijkheid van big tech-bedrijven zoals Microsoft365 risico’s met zich meebrengt op het gebied van privacy, veiligheid en academische vrijheid.

In de nieuwe strategie van de universiteit zal digitale soevereiniteit een belangrijk thema worden, klinkt het nu. Voor het vormgeven van deze strategie zal de universiteit samenwerken met faculteiten, divisies en samenwerkingspartners binnen SURF.

Volgens het college van bestuur is het hoognodig om keuzes te maken, onder andere wegens “het beperken van toegang op academische data in de Verenigde Staten op bepaalde onderzoeksthema’s.” Onlangs gingen in de VS namelijk websites met data van klimaatwetenschappers (tijdelijk) offline.

Beveiliging

In de reactie gaat het college van bestuur ook dieper in op zijn overwegingen voor bepaalde ICT-oplossingen. Beveiliging is daarin erg belangrijk, met name de vraag of ICT-leveranciers gegevens van wetenschappelijk onderzoek voldoende kunnen beschermen. Op dat vlak beschouwt de universiteit big tech-oplossingen zoals Microsoft 365 als “hoog veilig”.

Ook vertrouwen in de ICT-leverancier en het land waarin die gevestigd is, is voor de Radboud Universiteit van belang. Sinds de machtsovername van Donald Trump in de Verenigde Staten leeft bijvoorbeeld de vrees dat hij big tech als pressiemiddel zal inzetten om geopolitieke concurrenten een bepaalde kant op te bewegen. “De impact daarvan kan in potentie groot zijn en gaat verder dan alleen de data van de universiteit”, aldus het college. “Het gaat ook over de beschikbaarheid van cruciale software en de borging van onze publieke waarden daarin.”

Grote bedrijven kunnen onder invloed komen van een statelijke actor. De vraag is dan of die actor wel te vertrouwen is.

Een ander voorbeeld, waarin Donald Trump een rol speelt: De Europese wetgeving stelt dat persoonsgegevens niet buiten Europa mogen worden opgeslagen zonder specifieke regelingen. Verschillende juridische afspraken tussen de EU en de VS over het versturen van data zijn in het verleden ongeldig verklaard door het Europees Hof.

De meest recente regeling, het door de vorige Amerikaanse president Joe Biden ondertekende Transatlantic Data Privacy Framework, dreigt door zijn opvolger te worden geschrapt. Omdat er geen onafhankelijke instantie is die bindende uitspraken kan doen in dit of in soortgelijke conflicten, lijkt de universiteit zich bewust te zijn dat er maar één oplossing is: digitale soevereiniteit.

‘Andere weg’

Initiatiefnemer van de open brief Jaap-Henk Hoepman is blij met de uitgebreide reactie van het college van bestuur, laat hij desgevraagd weten aan Vox. Volgens Hoepman laat het cvb zien dat op de huidige weg doorgaan geen optie meer is. ‘Ook bij andere universiteiten wordt opgeroepen om een andere weg in te slaan naar meer digitale autonomie. De landelijke overheid en verschillende gemeenten zetten ook de eerste stappen in de goede richting. We staan hierin niet alleen, en kunnen deze uitdaging dus samen aangaan.’

‘Er bestaan prima alternatieven voor big tech, ook bij ons op de universiteit’

Hoepman betreurt dat het college nog geen concretere stappen aankondigt. Ook mist volgens de universitair hoofddocent digitale privacy nog een bredere reflectie op het publieke belang van autonomie binnen het universitair onderwijs. ‘Dat terwijl er prima alternatieven bestaan voor big tech, ook bij ons op de universiteit. Die alternatieven moeten blijven en niet wegbezuinigd worden. Integendeel, daar moeten we op voort gaan bouwen. We gaan daarom graag in op de uitnodiging van het college om constructief mee te denken.’