De Staat van God, zo heet het programma waaraan drie Nijmeegse wetenschappers vanavond in Amsterdam meedoen. Centrale vraag: wat moeten we met religie in een tijd dat het aantal gelovigen gestaag afneemt? Vox vraagt de onderzoekers of het tijd is religie maar af te schaffen.

Wat moeten we nog met religie? Het aantal mensen dat in Europa in God gelooft, neemt al jaren af. En we zijn er nog gewoon. Oorlogen en terroristische aanslagen worden juist vaak uit naam van een religie gevoerd of gepleegd. Is het tijd om het geloof maar af te schaffen?

Paul van der Velde, hoogleraar Vergelijkende godsdienstwetenschap
‘Religie afschaffen? Dat krijg je niet voor elkaar. Het is in het verleden al wel eens geprobeerd. Maar religie lijkt bij de mens te horen en dan komt die behoefte terug in allerlei andere niet-religieuze ideologieën. Om te floreren lijkt het voor religie heel belangrijk dat er een grote groep is waarmee je het helemaal oneens bent. Dat vijanddenken zit in de mens gebakken, denk ik wel eens. Misschien stamt het uit de oertijd – toen dachten we nog dat achter elke stuik een beer zat. Die beer is inmiddels weg uit de stadsjungle, maar nog niet uit ons hoofd. Het boeddhisme is hierin, ondanks dat veel mensen veronderstellen dat het zo’n vredelievend geloof is, echt niet anders. Er heeft eens een monnik op de cover van de Time gestaan als terrorist.’

‘Religie is niet iets individueels’

Marc Slors, hoogleraar Cognitiefilosofie
‘Je kan zeggen: ik geloof in God omdat God bestaat. Je kan zeggen: religie is voorgeprogrammeerd in ons brein. In allebei zit iets wat niet klopt. Religie kan geen claim zijn op kennis over de wereld en religie is niet iets individueels; het is een manier van denken die zich uit in gedrag: rituelen, moralen en omgangsvormen. Afschaffen kan dus niet. Religie zorgt ervoor dat mensen ‘in dezelfde wereld’ – of: met hetzelfde wereldbeeld – goed samen kunnen leven. Dat is waarom mensen geloven, namelijk om zin te geven aan het leven. Maar het past ook bij een betere evolutietheorie: religie promoot groepsvorming, samenwerking en het verdelen van taken en rollen. Daarom zijn wij als mensen evolutionair zo succesvol.’

Martijn de Koning, universitair docent islamstudies
‘Conflicten of aanslagen zijn niet altijd van religieuze aard. Mensen kunnen wel willen dat religies afgeschaft worden, maar ik wil ook dat het elke dag 25 graden is. Dat gaat gewoon niet. Vergeet niet dat veel geloven ook kennis uitwisselen en de dialoog met elkaar aangaan. En die dialoog kan nog wel eens onrustig verlopen, maar die kan ook heel leerzaam zijn. Vanavond praat ik over activisme bij de islam in Nederland. Voornamelijk over de tegenstelling tussen gematigd en radicaal. Ik laat zien dat die tegenstelling simplistisch, misleidend en volstrekt logisch is. Waarom? Dan moet je vanavond maar naar Amsterdam komen.’

De drie wetenschappers verzorgen vanavond allemaal een kort college in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Kaarten zijn hier verkrijgbaar.