De tijd dat cultureel antropologen met een korte broek en een tropenhelm op eigen houtje de rimboe intrekken is afgelopen, aldus hoogleraar Toon van Meijl. De opleiding culturele antropologie en ontwikkelingssociologie bespreekt vandaag tijdens het 65-jarige jubileum symposium haar nieuwe werkelijkheid. ‘Er is veel veranderd, maar we zijn helemaal alive and kicking.’ De opleiding heeft roerige tijden achter de rug, maar zegt de boel weer helemaal op de rit te hebben. De bachelors culturele antropologie en ontwikkelingssociologie werden samengevoegd, er ging bijna een hele generatie onderzoekers met pensioen en het inhoudelijke programma werd opnieuw ingericht. ‘Vroeger ging een cultureel antropoloog een paar jaar veldwerk doen in een niet-westers land. Dan keerde hij terug en schreef hij een boek’, zegt hoogleraar Culturele Antropologie Van Meijl. ‘Maar de wereld is enorm veranderd en dat heeft ook gevolgen voor onze opleiding.’ De focus in de opleiding verandert, zo vertelt Van Meijl. ‘Tegenwoordig leiden we onze studenten meer en meer op om ook onderzoek te doen in eigen land. Studenten worden met onder andere stages voorbereid op een baan in eigen land. De focus ligt nu meer op de zogenaamde transnationale netwerken in onze multiculturele samenleving.’ ‘De huidige immigranten zijn in vrijwel niets te vergelijken met bijvoorbeeld de gastarbeiders uit de jaren zeventig. Migranten hebben soms dagelijks contact met het land van herkomst – hetgeen soms ten koste gaat van de integratie. Een moderne antropoloog die hier induikt doet onderzoek in Nederland, maar ook in bijvoorbeeld Turkije of Marokko. Je zit veel korter op verschillende plekken. Het is allemaal veel sneller, dynamischer en opener. Als je vroeger onderzoek deed, had je een half jaar de tijd om contact te leggen met een groep mensen, die tijd is er nu niet meer en dat kan soms lastig zijn.’ Van de fraudezaak van politiek antropoloog Bax van de VU zegt Van Meijl weinig last te hebben. ‘Aan die man hing al twintig jaar een luchtje. Die fraude heeft plaats gevonden in een totaal andere tijd. Dat zou nu echt niet meer kunnen. Dat een wetenschapper zijn bronnen niet meer prijs wil geven – zoals Bax – is nu totaal ondenkbaar. Daarnaast moet een wetenschapper bij het aanvragen van zijn subsidie bij NWO precies verantwoorden wat hij gaat doen, komt zijn begeleider vaak langs in het veld en lezen de mensen die onderzocht zijn het werk ook. Zoals in alle wetenschapstakken is het bij ons een vraagstuk hoe je je onderzoeksdata kunt ontsluiten, maar ik heb niet het idee dat de antropologie nu onder een extra vergrootglas ligt.’ Op de 65^ste verjaardag van de Culturele Antropologie in Nijmegen kan Van Meijl dan ook concluderen dat het er in Nijmegen goed voor staat. ‘De focus is verlegd, er zijn veel dingen veranderd, maar het enthousiasme is onverminderd groot. Het symposium van vandaag zit compleet vol. We zijn helemaal alive and kicking.’ / Tim van Ham