INGEZONDEN Deze week werden we opgeschrikt door opnieuw honderden slachtoffers van vluchtelingen die via de Middellandse Zee een goed heenkomen zoeken in Europa. Tineke Strik, jurist aan de Radboud Universiteit en senator, hekelt het EU-beleid dat vluchtelingen in armen drijft van mensensmokkelaars.

Opnieuw zijn we deze week opgeschrikt door de dood van 300 migranten in de Middellandse Zee. Vluchten naar Europa is een levensgevaarlijke onderneming geworden. Degenen die het risico nemen, zijn steeds vaker mensen zonder alternatief: vluchtelingen uit Syrië of Eritrea. Ze krijgen geen visum en moeten de zwaar bewaakte landsgrenzen zien te omzeilen. Degene die de tocht overleeft, krijgt wél bescherming.

Deze cynische praktijk volgt uit het incomplete Europese asielbeleid. Er gelden wel standaarden voor asielzoekers die het Europees grondgebied hebben bereikt, maar de lidstaten hebben niets geregeld om hun komst ook mogelijk te maken, bijvoorbeeld met afspraken over aantallen uit te nodigen vluchtelingen. Wel is er zwaar ingezet op grensbewaking van de buitengrenzen. Zo drijft Europa vluchtelingen in de armen van mensensmokkelaars, die evenmin hun welzijn als prioriteit heeft.

Staatssecretaris Teeven is echter niet bereid om meer vluchtelingen uit te nodigen. Hij pleit voor meer nadruk op opvang in de regio. Een gedurfde stelling, want ‘de regio’, de buren van conflictlanden, vangt altijd al meer dan 90 procent van de vluchtelingen op. Die regio zit momenteel overvol. Libanon, Jordanië en Turkije vangen samen 3,2 miljoen Syrische vluchtelingen op. Het kleine en fragiele Libanon (vier miljoen inwoners) moet bijna anderhalf miljoen van hen zien te voeden en warmen. Het wereldvoedselprogramma heeft voor hen slechts tot 1 maart voedsel weten te regelen. Volgens UNHCR is meer dan 10 procent van de Syrische vluchtelingen acuut kwetsbaar: weeskinderen, zieken, ouderen. Zij zouden als eerste in aanmerking moeten komen voor een uitnodiging vanuit een westers land, een veilige route naar bescherming.

De Europese lidstaten reageren uiterst terughoudend op deze verzoeken van de VN. Alleen Duitsland heeft 30.000 plaatsen beschikbaar gesteld. Nederland steekt daar met 250 schril bij af. En zo roepen de Europese lidstaten over zich af dat wanhopige vluchtelingen proberen via de Middellandse Zee een veilige haven te bereiken. Met alle gevolgen van dien.

“Het redden van drenkelingen uit de Middellandse Zee is geen Europese verantwoordelijkheid”, zo stelde staatssecretaris Fred Teeven afgelopen kerst nog. Hij reageerde daarmee op verzoeken aan de EU om te zorgen voor voldoende reddingscapaciteit op volle zee. Italië was hiermee opgehouden, nadat het vorig jaar zonder enige Europese ondersteuning 160.000 mensen veilig aan land gebracht. De EU wil echter niet verder gaan dan een Frontex-operatie dichtbij de kust, met eenderde van de Italiaanse capaciteit en vooral gericht op grensbewaking.

Ik vraag me af wiens verantwoordelijkheid het redden van deze mensenlevens dan wel is. Met het ophalen van de bruggen bevestigt de Europese Unie het imago van Fort Europa. Ze laat de verantwoordelijkheid voor de bescherming van vluchtelingen over aan andere delen van de wereld, aan regeringen die niets te kiezen hebben. Dat past niet bij een Unie die het Vluchtelingenverdrag in haar preambule noemt en die een toonaangevende rol wil spelen op het wereldtoneel. Het wordt tijd dat de stilte in Brussel wordt verbroken. / Tineke Strik

Tineke Strik is universitair docent bij de sectie Rechtssociologie en Migratierecht en tevens lid van de Eerste Kamer namens GroenLinks. Zij is voor die partij lijsttrekker voor de verkiezingen voor de senaat op 26 mei.