En opeens is Beatrix ‘hot’. Goed voor Judith Steenkamer, wier portret van de vorstin vanaf deze week in een expositie hangt. Voor voormalig collegevoorzitter Roelof de Wijkerslooth betekent het aftreden van de koningin dat hij niet langer Kamerheer is. En de Nijmeegse historici, die hadden het al lang zien aankomen.

Terwijl ze de gelaatstrekken van Beatrix schilderde, vroeg Judith Steenkamer, medewerker van het Soeterbeeck Programma, zich weleens af wanneer de vorstin zou aftreden. ‘Dat het zo snel zou gebeuren, had ik niet gedacht.’ Steenkamer stuurde haar olieverfschilderij in voor een expositie ter ere van de 75^ste verjaardag van de koningin. Het hangt vanaf donderdag in Paleis Het Loo. ‘Ik vermoed dat de expositie nu nog beter bezocht wordt. Het leeft. Goed voor mij.’ Had ze Beatrix anders geportretteerd als ze van haar aftreden had geweten? ‘Nee, ik heb haar geschilderd als een zachte, waardige koningin. Als het icoon dat ze is. Dat past ook in deze situatie.’ Koningin Beatrix is niet de enige die aftreedt. Samen met haar stappen ook haar Kamerheren (adviseurs) op. Roelof de Wijkerslooth, tot september collegevoorzitter van de Radboud Universiteit, is een van hen. ‘Aan haar even indrukwekkende als sobere boodschap heb ik niets toe te voegen’, luidt de reactie van De Wijkerslooth. Hij sluit zich aan bij de woorden die Mark Rutte sprak na de videoboodschap van de koningin. Willem-Alexander, de opvolger van Beatrix, zal nieuwe Kamerheren aanstellen. Historisch moment Historici aan de RU hadden de troonsafstand van Beatrix wel zien aankomen. ‘Ik kreeg een sms’je van een schoolvriendin met: “Je had gelijk!”’, zegt Carla van Baalen van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis. ‘Dat klopt niet helemaal, hoor. Dat het 2013 zou worden, daar ging ik wel vanuit, maar ik dacht aan 30 november, omdat het dan precies tweehonderd jaar geleden is dat de latere koning Willem I landde in Scheveningen. Dat was het begin van het Koninkrijk der Nederlanden, officieel een feit in 1815.’ Cultuurhistoricus Edwin van Meerkerk wist dat het in ieder geval vóór november stond te gebeuren. Hij werkt mee aan het officiële boekwerk dat tweehonderd jaar koninkrijk beschrijft. Die bundel wordt in november aangeboden aan de dan regerend vorst. Wie dat zou zijn, wilde een medewerker van het Nationaal Comité tijdens een van de redactievergaderingen liever in het midden laten. ‘Toen wist ik genoeg.’ De Oranjes hechten aan historische momenten, zegt historicus Joost Rosendaal. Zo was de aankondiging van de troonsafstand van Juliana ook op een bijzonder moment. En dat Beatrix niet wacht tot november, vindt hij heel begrijpelijk. ‘Het is belangrijk dat er op zo’n moment een stabiele regering is. Die is er nu, maar je weet niet hoe de situatie in november zal zijn. Wat Europa doet, wat de economie doet. Tien jaar geleden hadden we het Fortuyn-tijdperk. Politici vielen voortdurend over elkaar heen. Er was in die tijd ook even sprake van dat Beatrix zou aftreden – ze was tenslotte 65 jaar – maar als symbool van eenheid, degene die stabiliteit moet uitstralen, kun je op zo’n moment niet de scepter gaan overdragen.’ Van Baalen is benieuwd hoe Willem-Alexander zijn rol gaat vervullen. ‘We hebben 123 jaar geen koning gehad. Dat heeft dus niemand van ons meegemaakt.’ Hij zal van de mens Willem-Alexander moeten transformeren in een vorst met aanzien, zegt Rosendaal. ‘Als dat niet gebeurt, als hij het oude studentenimago van prins Pils, of zoals nu van vlotte huisvader, niet kwijtraakt, dan lijkt hij straks te veel op de buurman en wordt hij niet het overstijgende symbool waar de hele natie zich in verenigd kan voelen.’ De zoon van Beatrix zal zich een eigen stijl aanmeten, verwacht Van Meerkerk. Niet voor niets laat hij zich straks koning Willem-Alexander noemen en niet Willem IV. ‘Hij wil zich duidelijk niet plaatsen in de lijn van zijn voorgangers.’ In zekere zin hebben we geluk, vindt Van Meerkerk. Eén gek ertussen en je hebt een probleem. Willem III kwam een heel eind in de richting en Juliana heeft ook haar malle momenten gehad. ‘Dat is zo bijzonder aan een monarchie in een democratie: wij kunnen kiezen wat we willen, maar zij blijven.’ Judith Steenkamer heeft geen plannen om de nieuwe koning te portretteren. Behalve als hij haar expliciet die opdracht zou geven. ‘Hij spreekt me niet zo aan. Ik schilder sowieso liever vrouwen. Dan kun je er wat sieraden bij schilderen, dat maakt het spannender.’ / redactie Vox