Dagelijks worden op de universiteit massa’s wc’s doorgespoeld, waterflesjes gevuld, labapparaten gekoeld en borden afgewassen. Hoeveel drinkwater verbruiken we met z’n allen en kan dat niet wat minder?

In 2019 stroomde op de campus in totaal 101.307 kubieke meter drinkwater uit de kraan. Dat komt neer op 3,6 kuub ofwel 3600 liter per student of medewerker, berekende Toon Buiting van het Universitair Vastgoed Bedrijf. Een eenpersoonshuishouden verbruikt volgens het Nibud op jaarbasis het dertienvoudige: 46 kubieke meter. Het Radboudumc is hierin overigens niet meegerekend, daar werd in 2019 nog eens 231.000 kuub drinkwater verbruikt.

Buiting zette voor Vox ook op een rijtje hoeveel water er afgelopen jaar per universiteitsgebouw doorheen ging. Het Huygensgebouw is grootverbruiker, deels doordat laboratoria veel water vragen voor zaken als koeling. De labs zijn verantwoordelijk voor ongeveer een derde van het totale waterverbruik op de campus. Dat verklaart waarom sommige kleinere gebouwen toch relatief hoog eindigen. Buiting: ‘Neem het Nanolab. Dat is heel klein, maar verbruikt met 1230 kubieke meter in verhouding veel water.’

12 procent van het water wordt gebruikt in de horeca

En buiten de labs? Zo’n 12 procent van het water wordt gebruikt in de horeca: in de spoelkeuken of achter de bar. En met 8 procent douchen we ons sportzweet weg. De rest gaat op aan dagelijkse waterzaken als wc’s doorspoelen, handen wassen, flesjes vullen en schoonmaken. Al is er voor schoonmaken volgens Buiting steeds minder water nodig – een microvezeldoekje doet soms al wonderen.

Door al dat water dat in de horeca en douches vloeit, staat het Gymnasion op de tweede plek qua waterverbruik, gevolgd door het Erasmusgebouw. Al speelt bij het Erasmusgebouw mee dat een deel van het water voor de bouwwerkzaamheden in de Thomas van Aquinostraat daar werd afgetapt. Bij de sloop was veel water nodig om te voorkomen dat het stof te veel zou opwaaien, bij de bouw bijvoorbeeld om met bouwmateriaal te mengen.

De afgelopen jaren zijn flinke stappen gemaakt op het vlak van waterbesparing. In 2012 stond de teller voor waterverbruik nog op 172.423 kubieke meter, omgerekend 7,2 kuub per student of medewerker. Buiting: ‘Ons doel is om elk jaar 2 procent water te besparen, gemiddeld zaten we de afgelopen jaren op 6 procent.’

Spiraalkoelers

Voor een groot deel komt die daling door besparingsmaatregelen in laboratoria. ‘Acht jaar geleden was het waterverbruik in het Huygensgebouw twee keer zo hoog als nu.’ Voorheen werden veel spiraalkoelers gebruikt, waar water doorheen liep dat tijdens het koelen opwarmde en vervolgens in het afvoerputje verdween. Nu zijn er veel systemen waarin met lucht gekoeld wordt en er wordt ook gekeken naar andere manieren van koelen waarvoor geen water nodig is, al vraagt dat soms in verhouding meer energie.

Een andere plek waar de universiteit water bespaart is op het dak van het Erasmusgebouw. Daar stond tot voor kort een ‘natte koeltoren’ voor airconditioning. Daar waren nog wel eens problemen mee, zodat er veel extra water doorheen ging. Nu staat er een ‘droge koeltoren’ die helemaal niet op water werkt. Verder verbruiken nieuwe koelsystemen voor serverback-ups geen water meer en is er alleen nog luchtbevochtiging in labs. Buiting: ‘In kantoorruimtes is de luchtvochtigheid meestal al hoog genoeg. Soms klagen medewerkers over droge lucht, maar dat blijkt meestal te komen door stof.’ Opruimen en schoonmaken helpt dan beter dan een luchtbevochtiger aanzetten.

Hemelwater

Al het drinkwater komt vanuit Heumensoord naar de campus. Daarnaast staan op de daken van het Grotius- en Huygensgebouw zogenaamde grijswatersystemen: grote bakken die hemelwater opvangen om de wc’s in die gebouwen mee door te spoelen. Dat zou duurzamer zijn, was het idee toen die zo’n tien jaar geleden werden geplaatst. Je hoeft immers geen drinkwater op te pompen en te zuiveren voor ‘minderwaardige doelen’ als het wegspoelen van een drol.

Maar in de praktijk lijkt het duurzaamheidsvoordeel klein, vertelt Buiting. ‘Het drinkwater komt hier uit zandgrond, dat hoeft minder sterk gezuiverd te worden dan bijvoorbeeld oppervlaktewater. Ondertussen hebben we wel extra betonnen bakken en leidingen moeten aanleggen.’ De besparing op drinkwater lijkt niet op te wegen tegen de kosten en het materiaalverbruik.

Daarnaast vergroot het grijswatersysteem het risico op legionella. Doordat drinkwater en hemelwater via verschillende systemen lopen, gaat drinkwater minder snel door de leidingen, bij sommige minder gebruikte waterpunten bijna té langzaam. Al met al is bij het nieuwe Maria Montessorigebouw niet eens overwogen om een grijswatersysteem te plaatsen.

Een miljoen kuub

Waar wel flink in geïnvesteerd wordt – om het gasgebruik terug te schroeven – is het systeem voor Warmte- en Koudeopslag (WKO). In de winter pompt de universiteit grondwater van zo’n tien graden Celsius op uit een opslagplek achter Mercator 2, waarna een warmtepomp het opstookt en campusgebouwen ermee verwarmt. Daarna koelt het water weer af en gaat het in een andere opslagbron, bij de botaniekassen, terug de grond in. Het water uit die bron wordt in de zomer dan juist gebruikt om de gebouwen te verkoelen. Op die manier wordt zo’n miljoen kuub water heen en weer gepompt.

In goed geïsoleerde nieuwbouw als het Huygensgebouw blijkt het WKO-systeem heel goed te werken, vertelt Buiting. ‘We proberen het nu ook bij de oude gebouwen. Al zal daar altijd een beetje gas nodig blijven, bijvoorbeeld als het hard vriest.’ Meer weten over het WKO-systeem? De universiteit maakte een filmpje.

Vrijdag verschijnt de nieuwe Vox, een themanummer over water.