OPINIE - Vandaag een jaar geleden onthulde dagblad De Gelderlander dat er in 2018 een klacht werd ingediend tegen oud-rector Han van Krieken. Volgens emeritus hoogleraar Jos van der Meer heeft de Raad van Toezicht zich in die affaire schuldig gemaakt aan onbehoorlijk bestuur. Hij breekt een lans voor de oprichting van een beroepsorgaan voor personen die beschuldigd worden van grensoverschrijdend gedrag en verzoekt de raad om eerherstel voor Van Krieken.

Een jaar geleden werd onze universitaire gemeenschap onaangenaam verrast door het bericht in De Gelderlander, waarin rector magnificus Han van Krieken werd beticht van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit bericht sloeg in als een bom, aangezien velen, Han kennende, zich hier niets bij konden voorstellen.

Enige weken bleef wat er gebeurd was in nevelen gehuld, tot Han zijn versie van het gebeurde in een interview in Vox (27 oktober) onthulde. Deze versie is niet tegengesproken en werd volledig bevestigd in de Argos-uitzending van 17 februari j.l. (en onlangs herhaald in een uitstekend interview in de Volkskrant van 22 augustus).

Han was intussen – om geen smet op het eeuwfeest van de universiteit te zijn – afgetreden als rector. Voor zover ik weet hebben college van bestuur (CvB) en Raad van Toezicht (RvT) niet geprobeerd hem te laten aanblijven.

Een aantal mensen, onder wie oud-decanen en oud-rectoren, en ook Stine Jensen in NRC (3 november 2023), nam het voor Han van Krieken op. Desondanks, en wellicht mede daardoor, waren er ook reacties op de site van Vox, waarin Van Krieken werd bijgezet in de collectie grensoverschrijdende (oude, witte) hoogleraren.

Hypercorrect

In november kwam ik Han tegen, en vroeg hem hoe het hem ging. Hij zei dat hij zich door de RvT in de steek gelaten voelde. Dit was voor mij aanleiding op 27 november een brief met de titel “Onverkwikkelijk” aan de RvT en het CvB te sturen. Hierin riep ik de RvT en het CvB op te verklaren dat het – als de informatie die van Krieken gaf klopte – niet om seksuele intimidatie ging en dat de officiële waarschuwing aan de rector onterecht was. Ik vond dat hierop derhalve een welgemeend excuus aan Van Krieken en eerherstel zouden moeten volgen.

Ik gaf aan dat de opmerkingen van de rector over de ‘poes’ en het torso evident niet seksueel intimiderend waren bedoeld. Dat ze wel zo werden opgevat, was in the ear of the beholder. Het excuus aan de betrokkene (dat van Krieken enige weken na het voorval maakte) had in dat geval afdoende moeten zijn. Ik schreef ook dat het oordeel van de externe commissie, die van het toenmalige Stichtingsbestuur de opdracht had gekregen de zaak te onderzoeken, mij dan ook hypercorrect en ten principale onjuist leek.

Niet alleen werd de klaagster opnieuw ontvangen, ook schond de Raad van Toezicht de verplichting tot geheimhouding

Tot slot gaf ik aan dat het feit dat de RvT het ne bis in idem aan de laars lapte, toen de klaagster na zes jaar de zaak opnieuw oprakelde, gezien kon worden als onbehoorlijk bestuur. Terzijde: wat ik toen niet wist was dat het nog ernstiger was; niet alleen werd de klaagster opnieuw ontvangen, ook schond de RvT de verplichting tot geheimhouding (zonder overleg met Van Krieken en dus zonder diens toestemming). Aldus werd een niet-openbare waarschuwing eenzijdig door de RvT omgezet in een openbare waarschuwing, met alle gevolgen van dien.

Mijn brief kreeg unanieme bijval van diegenen die ik een cc stuurde.

Geen beroepsmogelijkheid

Na een rappel in december, werd ik door de RvT uitgenodigd voor een gesprek. Met een delegatie van twee vrouwelijke hoogleraren en een mannelijke hoogleraar, sprak ik op 8 februari met RvT-voorzitter Mario van Vliet en de nieuwe rector José Sanders. Om een beter onderbouwd beeld te krijgen van het gebeurde en van de bestuurlijke gang van zaken stelden wij een onafhankelijk onderzoek voor, op de wijze zoals het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) dit doet. Ook waarschuwden we voor de reputatieschade die de universiteit zou kunnen oplopen door de aanstaande Argos-uitzending. Wij vonden weinig gehoor en waren zeer teleurgesteld.

Door mijn ervaring als lid van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI; van 2012 tot 2020) realiseerde ik mij dat er aan de wetenschappelijke instellingen voor beklaagden die beschuldigd worden van grensoverschrijdend gedrag, geen beroepsmogelijkheid bestaat. Dit is voor schending van wetenschappelijke integriteit via het LOWI in Nederland goed geregeld.

Het LOWI (opgericht in 2003 door KNAW, VSNU en NWO) is een onafhankelijk beroepsorgaan, dat bestaat uit juristen en wetenschappers van onbesproken gedrag (van verschillende wetenschappelijke instellingen). Wanneer een wetenschapper wordt aangeklaagd voor een (vermeende) schending van wetenschappelijke integriteit, en onderzoek van de lokale commissie wetenschappelijke integriteit tot een advies aan het CvB heeft geleid, neemt het CvB een (voorgenomen) besluit. De aangeklaagde (en ook de klager) hebben vervolgens zes weken de tijd om in beroep te gaan bij het LOWI. Het LOWI bestudeert en onderzoekt de zaak en komt vervolgens met een advies aan het CvB.

Eerherstel

Naar mijn mening zou een dergelijk orgaan ook moeten worden ingericht voor ander grensoverschrijdend gedrag. Ik had hierover contact met hoogleraar Naomi Ellemers (UU). Zij was voorzitter van de KNAW-commissie over Sociale Veiligheid in de Wetenschap; ze vertelde me dat zij ook een dergelijke structuur heeft voorgesteld. Ik sprak verder onder anderen met een aantal (vrouwelijke) universitaire bestuurders en de president van de KNAW, die het allemaal met me eens waren dat een dergelijke structuur er zou moeten komen.

Niet alleen Han van Krieken had geen beroepsmogelijkheid. Andere recente universitaire voorbeelden, waarin de mogelijkheid van beroep (en een nader onafhankelijk onderzoek) met betrekking tot een oordeel over grensoverschrijdend gedrag niet bestond, zijn de casus van de hoogleraar Astronomie en de hoogleraar Caraïbische archeologie (beiden in Leiden).

Naar aanleiding van het recente interview met Han van Krieken in de Volkskrant schreef ik een ingezonden brief, waarin ik de RvT van onze universiteit opriep excuses te maken en het eerherstel voor Han van Krieken te regelen. Ook brak ik in die brief, net als hierboven, een lans voor een onafhankelijk landelijk beroepsorgaan.

‘Raad van Toezicht: bied excuses aan Han van Krieken aan, en bied hem eerherstel’

Ik kreeg veel bijval (vooral ook van vrouwen) en ook kreeg ik een verzoek van Vox mijn standpunten uitgebreider op schrift te stellen. Dat doe ik bij dezen en ik doe tevens opnieuw mijn oproep: RvT, bied excuses aan Han van Krieken aan, en bied hem eerherstel. Hij is onterecht veroordeeld en beschadigd. Ook de Radboud Universiteit heeft inmiddels genoeg schade opgelopen. Mocht u als RvT, ook na de Argos-uitzending, onvoldoende overtuigd zijn over wat er feitelijk gebeurde (en van de gebreken van de bestuurlijke aanpak), laat dan een onafhankelijk onderzoek doen zoals hierboven aangegeven.

Tot slot: als ik lid was van deze RvT, die zich zo weinig rechtvaardig en invoelend wenst op te stellen, zou ik mijn lidmaatschap teruggeven (en dat niet zonder ruchtbaarheid).