Een computer die zelf met creatieve ideeën komt, is dat mogelijk? Volgens promovendus Stefan Leijnen wel. Hij ontwikkelde de blauwdruk voor een creatief systeem.

Computers zijn zo slim als de programmeur die de programma’s schrijft. Althans, dat is nu het geval. Maar wat als computers nou leren zelf dingen te creëren, zonder inmenging van de mens? En als die computer zelflerend vermogen heeft, kan die dan ook creatieve ideeën bedenken? Volgens Stefan Leijnen kan het niet lang meer duren. Hij promoveerde gisteren op de vraag of een computer creatief kan zijn.

Biologische wetten
Intelligent gedrag vertonen computers al langer, zo vertelt Leijnen. ‘Neem nou bijvoorbeeld zoekmachines. Die analyseren de input van bezoekers en gebruiken die om te leren waar mensen naar zoeken als zij bepaalde zoektermen intikken. Zo wordt het aantal websites dat je te zien krijgt verfijnt en toegespitst op wat de computer denkt dat jij zoekt.’

Maar leren van het verleden is natuurlijk iets anders dan de computer zelf dingen laten bedenken. Hoe krijg je dat voor elkaar? ‘Hiervoor ben ik helemaal teruggegaan naar het begin. De computer is oorspronkelijk bedacht als grote rekenmachine, gebaseerd op wiskundige modellen. In plaats van wiskunde als beginpunt om de computer te bouwen, heb ik modellen uit de biologie en psychologie gebuikt.’

Als voorbeeld noemt Leijnen het door een van zijn promotiebegeleiders ontwikkelde simulatiemodel van het ontstaan van het leven. ‘Dit heb ik gebruikt om te laten zien hoe orde kan ontstaan en zichzelf in stand kan houden. Mijn vermoeden is dat de biologische wetten die daarbij gelden, ook gelden voor het ontstaan van ideeën in het brein.’

De Sims
Een ander computermodel van Leijnen doet denken aan Sims, een game waarmee spelers een eigen dorp kunnen maken en zo een mini-maatschappij simuleren. In het model van Leijnen verzint het ene deel van de poppetjes ideeën, het andere deel neemt ideeën over van de buren. Hiermee kan de computer zelf nog geen nieuwe ideeën verzinnen, maar wel berekenen hoe ideeën worden ontwikkeld en zich verspreiden in een groep.

Leijnen heeft de smaak te pakken. ‘Na mijn promotie wil ik graag verder met dit onderzoek. Het zou mooi zijn als ik daadwerkelijk een programma kan ontwikkelen dat met ideeën komt waar wij mensen nog nooit aan hebben gedacht.’
Maar als die computer er dan is, waar zijn wij mensen dan nog goed voor? ‘Ik denk dat een creatieve computer juist onze blik verbreedt. Neem een nieuwssite. Op het moment dat jij een site bezoekt en die site biedt jou artikelen op basis van jouw bezoekjes aan die website in het verleden, krijg je nooit iets nieuws te zien. Je wereld wordt kleiner. Een creatieve computer kan je een geweldig artikel suggereren dat je zelf nooit voor mogelijk had gehouden. Zo kan zo’n computer juist je horizon verbreden.’ / Jolene Meijerink