De eerste klappen van de coronacrisis worden opgevangen door de horeca, de cultuursector en het vliegverkeer. Maar ook universiteiten worden in de portemonnee geraakt. En de effecten zouden weleens lang kunnen na-ijlen, verwacht Wilma de Koning, vicevoorzitter van de Radboud Universiteit.

De Refter, het Cultuurcafé en alle andere kantines en koffiecorners van de universiteit zijn al weken gesloten. Dat moet een hoop inkomsten schelen.

Wilma de Koning, vicevoorzitter van het college van bestuur: ‘Dat zijn inderdaad inkomsten die direct wegvallen. Vergeet ook het sportcentrum niet, waar we geen abonnementsgelden meer incasseren. En dan heeft de universiteit ook nog verschillende organisaties met private inkomsten. Denk aan Radboud in’to Languages en centra voor postacademisch onderwijs.’

Peter Bosman, directeur financiën: ‘Tot de zomer lopen we hierdoor een paar miljoen euro mis. Maar we zien ook financiële meevallers voor de korte termijn: zo worden veel vacatures nog niet ingevuld en starten nieuwe interfacultaire programma’s later op. Voor de rest van het jaar kunnen we de effecten nog niet overzien – dat is afhankelijk van de scenario’s. Gaat alles weer open, of niet?’

‘Het is een verhaal van plussen en minnen, waarbij onze inschatting is dat de minnen fors groter zullen zijn’

De Koning: ‘Voor de lange termijn zijn veel dingen nog onduidelijk. Hoeveel studievertraging weten we te voorkomen? Ons budget voor het collegejaar 2021-2022 wordt onder meer bepaald op basis van het aantal afgestudeerde studenten van dit jaar. En de promoties (waarvoor de universiteit bij afronding bekostiging ontvangt, red.): gaan die allemaal door?’

De verwachting is dat internationale studenten massaal thuisblijven. Het collegegeld dat zij betalen, loopt de universiteit mis.

De Koning: ‘We verwachten inderdaad dat die instroom lager zal zijn. Maar ik hoor ook het geluid dat meer scholieren zullen gaan studeren, omdat de arbeidsmarkt zo onzeker is. Het is een verhaal van plussen en minnen, waarbij onze inschatting is dat de minnen fors groter zullen zijn.’

Bosman: ‘Het aandeel internationale studenten is bij ons relatief beperkt, waardoor de impact van een lagere internationale instroom te overzien is. Overigens kosten buitenlandse studenten ook geld, dus onder aan de streep maakt het niet veel uit.’

De universiteit kan dit verlies dus opvangen?

Bosman: ‘De afgelopen jaren had de universiteit een financieel overschot. In 2019 eindigden we tien miljoen euro in de plus. Dus we hebben enige reserve opgebouwd. Het verlies voor de komende maanden kunnen we daarmee wel opvangen. Maar als deze crisis langer doorwerkt, zijn de effecten groter en zullen we in VSNU-verband in gesprek gaan met het ministerie over het behoud en de borging van de financiële stromen.’

De Koning: ‘We weten de weg naar Den Haag te vinden als extra middelen nodig zijn, maar we staan nu niet vooraan in de rij. Andere sectoren hebben te maken met acute financiële problemen.’

Wanneer is wél het moment om op de trom te slaan?

De Koning: ‘We moeten eerst maar eens kijken hoe groot het probleem is. In onze financiering vanuit Den Haag zitten vertragingsfactoren waardoor we op de korte termijn voldoende geld hebben om onze rekeningen kunnen betalen. Dat lijkt goed nieuws, maar kan ook betekenen dat het na-ijleffect van deze crisis lang zal zijn. Voor die lange termijn is veel onzeker. Ook als het gaat om onderzoek. Wanneer en in welk tempo kunnen gestaakte onderzoeksactiviteiten weer worden hervat? Het mens-gebonden onderzoek is grotendeels stil komen te liggen. Wordt alle uitloop vergoed?’

‘Gaan we na de crisis misschien naar een mix van thuiswerken en werken op de universiteit?’

‘Waar we bijvoorbeeld tegenaan lopen is de vraag: hoe gaan we om met tijdelijke contracten? En kunnen we tijdelijke contracten eventueel omzetten naar een vast dienstverband? Daar heb je structurele financiering voor nodig.’

Hoe gaat u daarmee om? Minder vaste contracten uitdelen, terwijl u eerder zei dat ‘vast’ weer de norm moet worden?

De Koning: ‘Als iemand nog een tijdelijk contract kan krijgen, is dat natuurlijk een optie. De VSNU is ook in gesprek met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om te kijken of de voorwaarden daarvoor versoepeld kunnen worden. Daarnaast zouden geclausuleerde contracten uitkomst kunnen bieden – een aanstelling die vast is zolang er werk of financiering is. Als het niet anders kan, zullen we nu veel meer van dat soort contracten geven dan we aanvankelijk van plan waren.’

Een ander vraagstuk zijn de vastgoedplannen van de universiteit. Op de plek van het Spinozagebouw zou een nieuw gebouw moeten verrijzen, waarna het Erasmusgebouw een nieuwe functie zou kunnen krijgen. Gaan die plannen op de lange baan?

De Koning: ‘Dat zou kunnen, daar is nog niks over besloten. Op dit moment loopt er een verkennend onderzoek naar eventuele nieuwbouw voor de geesteswetenschappen op die plek.  De verbouwing van het restaurant in het Huygensgebouw gaat overigens gewoon door, net als het ombouwen van het oude bestuursgebouw tot locatie voor grootschalige digitale tentamens. We moeten nog zien wat de coronacrisis voor impact heeft op onze investeringen op de lange termijn.’

‘Ik vraag me ook wel af hoe de wereld er na deze crisis uit gaat zien. Rijden we, zoals voor de crisis, weer met z’n allen elke dag stapvoets naar de campus om de hele dag achter ons bureau te zitten en om vijf uur weer stapvoets naar huis te rijden? Wat is dat eigenlijk voor gekkigheid? Of gaan we naar een mix van thuiswerken en werken op de universiteit? Het zou goed zijn als we daarover gaan nadenken, en dat zou dan meteen van invloed kunnen zijn op onze vastgoedvisie. Hebben we al die gebouwen dan nog wel nodig?’

Veel studenten maken zich zorgen over de financiële gevolgen van studievertraging en het verlies van werk. Wat kunt u voor hen betekenen?

De Koning: ‘Studenten hebben van de minister al de mogelijkheid gekregen om extra te lenen bij DUO. Maar wij willen ze ook graag helpen. We denken na over een fonds. Maar dat stemmen we met OCW en met andere universiteiten af om verschillen tussen universiteiten op dit gebied te beperken. Het zou hierin niet moeten uitmaken of je student bent in Nijmegen of aan een andere universiteit.’

‘Mijn gevoel zegt dat deze crisis intenser is en langer zal aanhouden dan de vorige’

Als dat lukt bent u bereid daar geld in te leggen?

De Koning: ‘Nou, dat mag niet zomaar van de wet. Liefst wil je iedereen helpen, maar dat is niet onze primaire taak. Dat is onderwijs geven en onderzoek doen.’

Veel studenten hebben een oproepcontract via Campus Detachering en krijgen nu niet meer betaald. Zou de universiteit ook voor hen niet meer kunnen doen? Je zou kunnen zeggen: we betalen toch een deel door.

De Koning: ‘Ook voor hen hebben we het een en ander gedaan: we hebben de studenten in dienst van de Radboud Universiteit en Campus Detachering doorbetaald tot 1 april, ongeacht of er werk was. We hebben ook hier gekeken naar de landelijke regelingen. Het is een gewetensvraag die ik me stel: wat is het verschil tussen een student die bij ons werkt of elders? Waarom zouden wij de student die bij ons werkt wel compenseren en de andere niet? Het voelt niet goed om onze studenten wel door te betalen. Op andere vlakken zijn we wel coulant: we lenen bijvoorbeeld wel laptops uit aan studenten die thuis geen computer hebben.’

Als u deze crisis vergelijkt met de financiële crisis van ruim tien jaar geleden: welke zal dan erger zijn?

De Koning: ‘Het is vroeg om dat te zeggen, maar mijn gevoel zegt dat deze crisis intenser is en langer zal aanhouden.’

Bosman: ‘Dat denk ik ook. De vorige crisis heeft ons maar zijdelings geraakt – in die periode liep de staatsschuld op, maar de financiering van universiteiten was geborgd. Dat zal ook nu van belang zijn. Je kunt als universiteit wel aan een paar knoppen draaien, maar uiteindelijk ben je afhankelijk van een stabiele bekostiging van de overheid.’

De Koning: ‘We kunnen altijd nog interen op onze reserves. Mocht dat nodig blijken, dan gaan we dat doen. Maar dat weten we nu nog niet – we hebben geen glazen bol. Wij zitten aardig op de financiële huishouding, maar het is heel ingewikkeld om te voorspellen hoe dit zal gaan lopen.’