Twee jaar reisde René ten Bos als Denker des Vaderlands stad en land af. Deze maand droeg hij het stokje over aan Daan Roovers. Als afsluiting op deze serie kijkt hij terug. ‘Komen de jongeren opnieuw in opstand tegen de ouderen?’

René ten Bos heeft zijn optredens in de twee jaar nauwkeurig bijgehouden: het zijn er 422, met een totaal aantal toehoorders van zo’n 32.000. Pas deze week sloeg hij voor het eerst een uitnodiging voor een lezing af. Hij koestert de zaaltjes, soms bij wijze van spreken een heel dorp bij elkaar, zoals in Elburg, waar hij zich voor honderdvijftig mensen de dorpsprediker waande. ‘Geachte gemeente’, zo begon hij zijn lezing in de beste protestantse traditie.

‘Ik ben er denk ik wel in geslaagd bepaalde zaken goed voor het voetlicht te brengen’, blikt hij terug. Zoals het thema van zijn onlangs verschenen boek Extinctie, de uitsterving der soorten, die hij in zijn redes ook betrekt op de mensen. ‘Ik kreeg een reactie van een leraar die het tot zich heeft laten doordringen dat we hiervoor niet langer kunnen wegkijken, uiteindelijk treft dit ook de mensen zelf.’

Die reactie was een van de vele, en genuanceerd. Die toevoeging is belangrijk, want het regende de afgelopen twee jaar ook bagger in de mailbox van Ten Bos. ‘De digitale cultuur nodigt uit tot provocaties. Sommige mensen reageren heel primitief, iets wat ik zie als een devaluatie van de zorgen die wel degelijk serieus zijn.’

Optimisme

Ten Bos heeft stad en land afgereisd om zijn verhaal te doen: rustig uitleggen, zijn eigen verhaal blijven vertellen, zonder in doemscenario’s te vervallen. ‘Ik geloof niet in apocalyptische visioenen. Dat wil niet zeggen dat ik een ongebreidelde optimist ben. Sommigen zien dat optimisme als een ethische grondhouding, maar als je optimistisch bent over het uitsterven van soorten, dan ben je een idioot. Het is en droevig onderwerp, maar we moeten het wel onder ogen durven zien.’

Bij zijn lezingen schuwt hij zware onderwerpen niet. Zeker niet in de zaaltjes met veel jongeren, uitzonderingen overigens tussen de vele grijze koppen die Ten Bos in twee jaar heeft toegesproken. ‘Ik zie een enorme werklust onder de jongeren, maar ook de vraag of het eigenlijk wel iets uitmaakt wat ze doen. Ze uiten grote zorgen over hun toekomst, en die zijn niet uit de lucht gegrepen.’ We zeggen volgens de denker al te gemakkelijk dat er nog zo veel generaties na ons komen. ‘Maar klopt dat wel, misschien behoren wij wel tot de laatste mensen?’

Generatieconflict

Interessant aan de zorgen van de jeugd noemt Ten Bos de kiemen van opstand tegen de oudere generaties. ‘In de zaaltjes laten de jongeren hun kritiek horen: “Welke wereld laten jullie ons na?” Dat zou weer kunnen uitmonden in een generatieconflict.’ Zo’n conflict heeft zich decennia niet voorgedaan. De laatste opstand dateert uit de eigen studietijd van Ten Bos in de jaren tachtig. ‘Iedere tijd reproduceert haar eigen doembeeld: toen ageerde de jeugd tegen aids en kernenergie, nu tegen het uitblijven van klimaatacties.’

René ten Bos geeft op zaterdag 20 april, om 16.00 uur, een ‘speedcollege’ over zijn nieuwe boek Extinctie in Dekker van de Vegt. Op vrijdag 26 april, 20.00 uur, gaat hij in LUX in gesprek met de nieuwe Denker des Vaderlands Daan Roovers.