Aan het eind van de maand reflecteert Denker des Vaderlands René ten Bos op een kwestie uit de actualiteit. Met een terugblik op september over de breed geuite onvrede van werknemers in de publieke sector over hun werk.

Je struikelt over de onvrede van werknemers in zorg, onderwijs en andere sectoren in de publieke sector: te hoge werkdruk, een epidemie van burn-outs, en een dringende roep om meer salaris en collega’s. René ten Bos kan de onvrede in de publieke sector uitstekend begrijpen, maar waarschuwt voor een verkeerde voorstelling over de ideale werkomgeving. De Denker des Vaderlands kent vele werkvloeren van nabij en kent de klachten, en stelt vast dat de paradox over onze houding tegenover ons werk springlevend is. ‘Onze tevredenheid over het hebben van werk wordt groter, maar we raken juist meer ontevreden over het werk dat we moeten doen.’

Marx in herinnering

Te hopen valt dat de acties in de publieke sector de kern van de onvrede aanpakken, en om die te kennen roept Ten Bos graag even Marx in herinnering: we raken vervreemd van ons werk, vervreemd van het product dat we maken, vervreemd van de zeggenschap over onze eigen arbeid. We worden steeds meer geleefd, vat Ten Bos het samen. Hij herhaalt waartegen hij al twintig jaar te hoop loopt: ‘De professionals krijgen steeds minder zeggenschap. Dat is al heel lang gaande, en daar betalen we nu de prijs voor.’

De al vaak door Ten Bos beklaagde administratieve taken spreken boekdelen: binnen de geestelijke gezondheidszorg is die belasting de laatste paar decennia opgelopen van acht tot dertig procent van de totale werkzaamheden. ‘En dat wordt dus allemaal opgelegd door anderen.’ Ten Bos maakt zich boos over al die telefoontjes met ouders die leerkrachten tegenwoordig moeten boekstaven. ‘Veelal als zinloos ervaren en ook economisch helemaal niet handig.’

Welzijn op de werkvloer

De agenda van Ten Bos stroomt over met lezingen overal in den lande, de laatste weken veelal in het teken van het welzijn op de werkvloer. Ook aan de Radboud Universiteit is er steeds meer aandacht voor ‘beter in je vel zitten’ tijdens je werk. Dit riekt volgens Ten Bos te veel naar de geluksgoeroes die met mindfulness en zelfhulpboeken elke stukje ongeluk in ieders leven met wortel en tak willen uitroeien. Al in zijn proefschrift – een kleine twintig jaar terug – legde hij de vinger op de utopische organisatie-idealen van de managementgoeroes. ‘Waar staat geschreven dat je van je werk gelukkig moet worden?’, vraagt Ten Bos zich af. ‘Geluk is vooral iets voor je vrije ruimte.’

Zonder bullshitjobs kan de samenleving niet draaien en in ieders werk zit nu eenmaal bullshit. Ten Bos wil het gezegd hebben omdat een werknemer kan denken dat zijn persoonlijk geluk een doel is van de organisatie. ‘In je werk ben jij geen doel, maar een middel, in je leven mag je je persoonlijk geluk als een doel formuleren.’ Schroef de verwachtingen over je werk vooral niet te hoog op, aldus Ten Bos. Het brengt maar ongeluk.