Slecht slapen, een concentratiegebrek, steeds meer afspraken afzeggen: het kunnen allemaal symptomen zijn van een beginnende burn-out. Veel studenten krijgen er tijdens hun studie mee te maken. Tijdens de Wellbeing Week van de Radboud Universiteit staat de mentale gezondheid centraal.

Ongeveer 60 procent van de studenten ervaart geregeld ongezonde stress. Zorgwekkende cijfers, vindt Sabine Geurts, hoogleraar Arbeids- en organisatiepsychologie: ‘Als studenten de arbeidsmarkt opgaan, willen we dat ze goed beslagen ten ijs komen. We moeten voorkomen dat er een hele generatie half afgedraaid aan een eerste baan begint.’

Geurts doet onderzoek naar de relatie tussen gezondheid en werk. Chronische stress kan leiden tot een burn-out, vertelt ze. Het begint vaak met uitputting, slecht slapen of geen motivatie vinden, maar later kunnen ook hoofdpijn, hartkloppingen of infecties optreden. ‘Als je de vroege signalen negeert, kun je zo veel klachten krijgen dat je op een zeker moment vrijwel niets meer kunt. Dan is even naar de supermarkt gaan al te veel.’ In dat stadium kom je er niet meer met wat rust nemen, volgens Geurts. Dan is er vaak professionele hulp nodig.

Altijd hoofdpijn

Gwendolyn Hermans (21) studeert psychologie en kreeg een half jaar geleden de diagnose burn-out. Ze had lange tijd niet door wat er aan de hand was: ‘Ik dacht dat het door corona kwam dat ik me wat minder voelde. Tot mijn toenmalige vriend zei: ik denk dat je depressief bent. Toen kwam ik erachter dat mijn klachten bij een burn-out horen. Dat was wel een realisatiemoment. Ik heb keihard gejankt. Ik vond het ook eng, want ik kende verhalen over burn-outs en ik dacht: wordt het dan straks nog erger met mij?’

‘Mensen om mij heen moesten op eieren lopen’

Ze pakt er een lijstje bij met haar symptomen: ‘Ik ben er niet goed in om alles te onthouden. Dat hoort er ook bij.’ Ze had al een tijd stemmingswisselingen, vertelt Hermans: ‘Ik kon opeens van nul naar honderd gaan in mijn irritatie. Mensen om mij heen moesten echt op eieren lopen.’ Ook kon ze moeilijk beslissingen nemen en ze had minder zin in dingen die ze normaal leuk vond. ‘Ik moest me echt naar voetbal slepen en afspraken met vrienden ging ik vaker afzeggen. Dat was ook omdat ik bijna altijd hoofdpijn had.’

Hermans denkt dat haar burn-out er al langer aan zat te komen. ‘Ik verwacht veel van mijzelf en heb altijd een eindeloze to-do-lijst.’ Uiteindelijk was het een combinatie van factoren waardoor het misging: ‘Ik deed een bestuursjaar bij mijn studievereniging, ging de pil slikken, had net een nieuwe kamer en moest mijn BSA nog halen. Toen kwam corona en zat ik opeens de hele dag alleen achter mijn computer in een rommelige kamer, want die kreeg ik niet opgeruimd. Ik zat veel meer in mijn hoofd.’ Sinds een half jaar gaat ze naar een psycholoog. ‘Zij zei tegen me: met alles wat jij doet, had je toch wel een keer een burn-out gekregen. Dan liever nu dan op je vijftigste. Nu kun je er nog lessen uit halen.’

Collectieve stress

Hoewel een persoonlijke benadering goed is, moeten we stress niet te veel individualiseren, vindt Sabine Geurts: ‘Dan lijkt het net alsof het aan de persoon zelf ligt, terwijl er collectieve stressoren (oorzaken van stress) zijn waar veel studenten last van hebben, zoals het leenstelsel, het bindend studieadvies en strengere toelatingseisen.’ Daardoor is er druk om snel af te studeren en geen foute keuzes te maken. Veel studenten hebben volgens Geurts het gevoel dat ze van alles móeten. ‘Dat ze extra werk- of buitenlandervaring nodig hebben bijvoorbeeld, om kans te maken op een goede baan. Dan ben je vooral bezig met wat er van je verwacht wordt in plaats van wat je zelf wil.’

Daarin spelen ook sociale media een rol, denkt Geurts: ‘Je ziet het bijvoorbeeld meteen als iemand anders een mooie stageplek heeft gevonden. Als jij dat zelf nog niet hebt, geeft dat onrust. Het is beter om je niet te laten leiden door die Fear of Missing Out (FOMO). Maar dat is lastig als werkgevers hoge eisen stellen.’ Ook Hermans gelooft dat studenten druk voelen om alles uit hun studententijd te halen: ‘Je wil niet terugkijken en denken: het enige wat ik gedaan heb is studeren. Je hoort verhalen van mensen die een baan krijgen omdat ze een bestuursjaar hebben gedaan. Dus wil je er als student iets naast doen. Ondertussen moet je presteren, want je hebt maar één herkansing voor een vak.’

Meer plezier

Geurts denkt dat het goed is om kritisch te kijken naar studiebelasting: ‘In de afgelopen jaren kwamen er veel toetsmomenten en opdrachten bij. Dat levert druk op voor studenten én docenten. We moeten ons afvragen of dat allemaal nodig is om de kwaliteit van onderwijs te waarborgen.’

De universiteit heeft steeds meer aandacht voor de mentale gezondheid van studenten. Er is een burn-outpreventiegroep en een-op-een-begeleiding. Studentpsycholoog Andreas Galipò vindt het thema ‘Durf te falen’ van de Wellbeing Week belangrijk. ‘Fouten maken is een fundamenteel onderdeel van leren. Je studententijd draait om uitproberen. Het is goed om ook dingen te doen puur voor je plezier.’ Hij hoopt dat studenten aan de bel trekken als het niet goed gaat. ‘Een burn-out is een sluipend proces, dus praat op tijd met mensen om je heen over hoe je je voelt.’

Galipò zag tijdens corona meer studenten met depressieve klachten dan in andere periodes. ‘Dat kwam ook door dat monotone beeldschermstaren. En het gevoel alles alleen te moeten doen kan stress verergeren.’

Met Gwendolyn Hermans gaat het nu beter: ‘Het hielp dat we sinds kort weer naar de kroeg kunnen en naar de universiteit. Helaas zijn mijn colleges nog wel online, omdat alle fysieke werkcolleges vol zitten.’ Maar ze heeft genoeg activiteiten buitenshuis, zegt ze. ‘Ik begin nu aan mijn derde bestuursjaar. Ik doe nog steeds heel veel, dus ik vraag me soms wel af hoe verstandig dat is. Maar ik haal er ook energie uit. Daardoor overleef ik de dagen waarop ik moet studeren makkelijker.’