Ashley Terlouw was drie jaar voorzitter van het Radboud Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren. Dat vrouwen op de universiteit elkaar opzoeken, is volgens haar nog altijd hard nodig. ‘We moeten er als hoogleraren zijn voor de vrouwen die nu de dupe worden van de bezuinigingen.’ Vandaag neemt Terlouw afscheid.

Te vaak wordt gedacht dat de vrouwenemancipatie voltooid is. Dat zegt hoogleraar Rechtssociologie Ashley Terlouw, die op maandag afscheid neemt als voorzitter van het Radboud Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (RNVH). ‘Dat is niet zo. Voor vrouwen is het nog steeds moeilijker om werk en zorg te combineren en om gezien te worden tijdens vergaderingen. Vrouwen moeten hun plaats echt opeisen.’

‘Meer onzekere posities is vooral voor vrouwen vervelend vanwege hun biologische klok’

Het is niet het meest vrolijk denkbare moment om afscheid te nemen, vindt ze zelf. De tijdsgeest is niet bepaald gunstig, de activistische wind behoorlijk gedraaid. Ze noemt de Tate brothers die hun evangelie van machismo prediken en via social media invloed uitoefenen op talloze jongens wereldwijd. Om nog maar te zwijgen over een Amerikaanse president die zijn intrek heeft genomen in het Witte Huis en een dikke streep zet door diversiteitsbeleid in Amerikaanse overheidsorganisaties.

Percentage hoogleraren

Maar ook dichterbij huis is er reden tot zorg. ‘Het percentage vrouwelijke hoogleraren op de Radboud Universiteit stagneert tot net boven de 30 procent en de ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen is er nog altijd groot. Het is mooi dat we nu drie vrouwen in het college van bestuur hebben, maar we zijn er nog niet.’

En daar komen nu de bezuinigingen bovenop, die jonge vrouwen hard zullen treffen. ‘Er komen meer onzekere posities en minder vaste contracten. Dat is ook voor mannen vervelend, maar voor veel vrouwen extra omdat zij te maken hebben met hun biologische klok.’

Geraakt werd Terlouw onlangs toen ze met drie internationale, vrouwelijke postdocs aan tafel zat tijdens een diner. ‘Die hadden allemaal tijdelijke contracten en een partner in het buitenland. “Hoe zie je dat voor je in de toekomst?”, vroeg ik. “Wil je kinderen?” Een van hen barstte in huilen uit. “Als ik dit had geweten, had ik nooit voor een wetenschappelijke carrière gekozen”, zei ze. Dat vind ik heel erg.’

Het RNVH, waar Terlouw drie jaar als voorzitter het gezicht van was, moet er zeker ook voor deze jonge vrouwen zijn. ‘Hoe minder kwetsbaar je zelf bent, hoe groter de verantwoordelijkheid om kwetsbaren te beschermen en voor hen in de bres te springen.’

Samenwerking

Terlouw heeft zich, mede vanuit die gedachte, de afgelopen jaren hardgemaakt voor een nauwere samenwerking met het Halkes-netwerk, dat zich inzet voor diversiteit en inclusie en waar alle vrouwelijke medewerkers van de universiteit welkom zijn, niet alleen hoogleraren. Toch bestaan de organisaties nog los van elkaar. ‘Als hoogleraren hebben wij een bepaald gezag op de universiteit. Toen ik hoogleraar werd, merkte ik dat ook. Er werd opeens beter naar mij geluisterd. Het kan op sommige momenten prettig en veilig zijn als wij als hoogleraren ons uitspreken tegen een bepaald onrecht.’

‘Fixeer je niet op het worden van hoogleraar, dat moet niet je doel zijn’

Op de totstandkoming van de samenwerking met Halkes is Terlouw trots. Wat minder goed gelukt is, zegt ze zelf, is om ook in de bres te springen voor vrouwen met een migratieachtergrond. ‘Je ziet bijna geen vrouwelijke hoogleraren met een migratieachtergrond op de universiteit. Hier in het Grotiusgebouw misschien één. Op dat gebied moet nog zoveel gebeuren. Dat hadden we meer kunnen agenderen.’

Andere problemen werden wel aangekaart. Ze noemt de studentevaluaties. ‘Die worden bij vrouwelijke docenten standaard negatiever ingevuld dan bij mannen. Ze schrijven dan over je kleren of over je stem.’ Heel pijnlijk, zeker voor jonge vrouwen, weet Terlouw. Doordat het RNVH zo’n probleem aankaart, kan de universiteit daar iets mee. Studenten aanspreken op hun gedrag bijvoorbeeld. Of gewoon het systeem van de evaluaties veranderen, natuurlijk.

Mazzel

Zou ze jonge vrouwen nog een carrière in de wetenschap aanbevelen? Enerzijds wel, zegt Terlouw. ‘We hebben het meest prachtige, vrije beroep dat er is. Daar zou ik ze zeker op wijzen. Maar óók dat er maar heel weinig kansen zijn. Fixeer je niet op het worden van hoogleraar, dat moet niet je doel zijn. Hoe getalenteerd je ook bent, er komt ook veel toeval bij kijken. Veel mensen die het prima zouden kunnen, vallen uiteindelijk af.’

Ze las dan ook met verbazing een interview met haar collega Henri de Waele, die in Vox het hoogleraarschap beschreef als de kroon op een wetenschappelijke carrière. Alsof het geheel de eigen verdienste is om professor te worden. ‘Toen dacht ik: man! Denk je dat echt? Je hebt ook mazzel nodig. Alleen al waar je opgroeit is geluk.’

‘Trek een grens, tot hier en niet verder. Bied tegenspraak’

Terlouw betrekt het op zichzelf. ‘Ik ben met een gouden lepel in mijn mond geboren. Ik heb zoveel geluk met mijn ouders – mijn moeder wilde dat ik leerde in plaats van meehielp in het huishouden. In mijn carrière kwam er net op het juiste moment een hoogleraarspositie vrij. Ik kreeg een brief met de vraag of ik wilde solliciteren. Dat werkt zó stimulerend. Steeds weer: mazzel.’

Moed

Dan toch nog even terug naar de andere kant van de oceaan, waar wetenschappers uit zelfbescherming zelfcensuur plegen. Terwijl Trump heeft afgekondigd dat er nog maar twee geslachten zijn, schrappen ze woorden als gender en sociale veiligheid uit hun publicaties. ‘Waar gaan we naartoe? Gooien we alles overboord wat we hebben bereikt op het vlak van acceptatie van trans mensen? Ik denk dat veel personen bang zijn, niet alleen in de VS maar ook hier.’

Wetenschappers in Nederland moeten waakzaam zijn om niet in dezelfde val te trappen als hun Amerikaanse collega’s. ‘Trek een grens, tot hier en niet verder. Bied tegenspraak. Niemand is zo vrij als een wetenschapper; als wij al anticiperend terughoudend gaan zijn, is dat heel gevaarlijk.’

Maar daar is wel moed voor nodig. ‘In je eentje voelt dat misschien onveilig, maar daarom zijn er ook netwerkorganisaties zoals het RNVH en Halkes. Dan doen we het samen.’