Heb je een oorlogstrauma opgelopen, een verkeersongeluk meegemaakt of je ouders zien vrijen? Deze nare herinnering is uit je geheugen te wissen. Hersenonderzoeker Marijn Kroes ontwikkelde tijdens zijn promotieonderzoek een ‘geheugengum’ met tal van mogelijke toepassingen.

Altijd is gedacht dat herinneringen die eenmaal in ons geheugen zitten, daar niet zomaar uit te halen zijn. Tot nu. ‘We hebben voor het eerst aangetoond dat een oud geheugenspoor dat opnieuw is geactiveerd kan worden verstoord, waardoor de herinnering op de langere termijn niet goed wordt opgeslagen’, zegt Guillén Fernández, hoofd van het Donders Instituut voor Brein, Cognitie en Gedrag en begeleider van Kroes. Het gevolg: de bewuste herinnering wordt gewist uit het geheugen.

Kroes verrichtte zijn onderzoek op 42 proefpersonen die voor hun depressie een electroconvusietherapie (ECT) kregen. Om te zien of deze heftige stroomstoten het geheugenproces konden verstoren, liet hij ruim voor de behandeling een serie foto’s zien, zodat deze in het geheugen opgeslagen werd. Vlak voor de ECT kregen de proefpersonen de eerste foto van de reeks te zien, waardoor de herinnering weer ‘geactiveerd’ werd.

Een uur na de behandeling wisten proefpersonen de foto’s nog te herinneren, maar een dag later niet meer. Met andere woorden: de herinnering werd prima opgeslagen in het korte termijn geheugen, maar het geheugenproces dat de herinnering daarna in het lange termijn geheugen moest opslaan werd verstoord. Voila: de geheugengum was geboren.

Verslaving
Het onderzoek van Kroes is slechts een eerste stap, maar kan in de toekomst wellicht leiden tot een ‘vergeetpilletje’. Handig voor mensen met een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) – een redelijk voor de handliggende doelgroep. Maar ook alcoholisten en mensen met een fobie kunnen erbij gebaat zijn. Wie bij stress bijvoorbeeld naar de fles grijpt, kan zichzelf onbewust aanleren in elke drukke situatie een borrel in te schenken. Het geheugen koppelt de omstandigheid (stress) aan de associatie (drank). Mensen met een spinnenfobie hebben zichzelf aangeleerd om spinnen te associëren met de naarste dingen. Een geheugenpil kan die associatie, en dus de verslaving of de fobie, wegnemen.

Zover is het echter nog lang niet, benadruk uit Kroes vanuit New York, waar hij inmiddels een postdoc volgt. ‘Wij hebben mensen een fotoserie laten vergeten, zaken als een oorlogstrauma zijn veel ingewikkelder. Daarnaast is een ECT niet geschikt voor toepassing in de klinische praktijk. Dus ook daar is ook nog veel onderzoek nodig.’ / Tim van Ham

Lees meer over het promotieonderzoek van Marijn Kroes in de nieuwe Vox die vanaf vandaag in de bakken ligt.