Iedereen gebruikt krachttermen. Of je nu schrijft voor je beroep of voor de lol. Maar waar de amateur graag uitroeptekens zet, gaat de professional op zoek naar die ene mooie beeldspraak. Christine Liebrecht onderzocht hoe taalgebruikers hun boodschap kracht bij zetten. 

Neerlandica Christine Liebrecht bestudeerde een kleine vierhonderd teksten van kranten en internet om te kijken hoe mensen in schrijftaal hun woorden kracht bij zetten. Ze turfde woorden als ‘briljant’, ‘bizar’, ‘spuugzat’, ‘schandelijk’, ‘ontzettend’, ‘vreselijk’ en ‘belachelijk’. ‘We wilden expliciet maken welke versterkende woorden mensen allemaal gebruiken en bekijken wat lezers van zulke krachttermen vinden’, zegt Liebrecht.

Telegraaf
Ze vergeleek stapeltjes teksten met elkaar, zoals columns en recensies. Conclusie: in columns komt krachtig taalgebruik vaker voor dan in recensies. En ze vergeleek kranten, waaronder NRC Handelsblad en De Telegraaf. ‘We hadden verwacht dat De Telegraaf eruit zou springen: meer woorden zou gebruiken om een artikel te versterken dan het NRC.’ Maar er bleek geen verschil. In de geanalyseerde NRC-teksten kwam net zoveel krachttaal voor als in De Telegraaf.

Mogelijk heeft ze in dit geval naar de verkeerde teksten gekeken, reflecteert Liebrecht. ‘We hadden alleen de columns en de recensies meegenomen, maar die worden geschreven op persoonlijke titel en wijken dus vaak af van de rest van de krant. Misschien hadden we beter de nieuwsverhalen kunnen vergelijken. Je kunt je voorstellen dat een krantenkop van De Telegraaf krachtiger is qua taalgebruik dan die van een NRC-artikel.’

Nog iets wat Liebrecht niet had verwacht: amateurs en professionele schrijvers, vooral journalisten, gebruiken evenveel taalversterkers. ‘Alle mensen die schrijven gebruiken in feite versterkende woorden. Het enige verschil is dat professionele schrijvers creatiever zijn in hun taalgebruik.’

Amateurs gebruiken eerder woorden als ‘heel’ en ‘super’ of plaatsen een hoop uitroeptekens. Geoefende schrijvers weten bij de lezers beelden en emoties op te roepen door originelere krachttermen te geven als ‘zoutloos’ of  ‘tenenkrommend’.

Op internet, met name in teksten van reageerders op nieuwswebsites en weblogs, is het taalgebruik het krachtigst, ontdekte Liebrecht. Daar zit geen eindredacteur tussen schrijver en lezer die opvallende krachttermen eruit kan filteren.

Hoe lees je zelf ’s ochtends de krant? Met een geërgerde blik of juist met een glimlach op je gezicht?
‘Eerder het laatste. Ik vind het leuk om te zien dat er zoveel variatie in zit. Soms gebruiken schrijvers clichématige versterkingen, soms heel originele. Het grappige is dat iedereen er gebruik van maakt. Het is heel alledaags.’

Af en toe schiet op internet of in de krant een vreemde formulering voorbij, waar Liebrecht dan nog even van nageniet. ‘Ik herinner me bijvoorbeeld de zin “Het was zo langdradig als een klosje garen”. Grappig en je snapt precies wat iemand bedoelt.’

Christine Liebrecht promoveert op 10 juli om 12.30 uur op haar proefschrift in de Aula.