Deze week verscheen het boek De ontdekking van de Middeleeuwen. Geschiedenis van een illusie van Peter Raedts, hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit. Hij vindt het tijd voor een herwaardering van de Middeleeuwen, die nu ’te braderieachtig’ worden verbeeld.

De betekenis van de Middeleeuwen is op dit moment niet bijzonder groot, stelt Raedts met enige spijt vast. Ja, afgelopen zomer, toen Anders Breivik in Noorwegen een bloedbad aanrichtte en vervolgens verwees naar kruistochten en ridderordes, wilde dáár ineens iedereen meer van weten. Maar dat noemt Raedts geen serieuze aandacht.
‘Al in de negentiende eeuw zijn de Middeleeuwen geconfisqueerd door mensen die zich niet thuis voelen in een steeds meer individualistische, rationalistische samenleving. Mensen die nieuwe vormen van gemeenschap willen creëren. Rechts heeft vaker teruggegrepen op de Middeleeuwen als een tijd waarin eigen identiteit belangrijker werd dan één universele cultuur en waarin ridderlijke waarden als solidariteit en opofferingsgezindheid opkwamen. Maar ook links bewonderde de middeleeuwse gemeenschapszin, zoals die vorm kreeg in de gilden.’

World of warcraft
Geschiedenis is, altijd, wat de beschouwer ervan maakt. ‘Het is een grabbelton, waaruit iedere generatie plukt wat haar van pas komt. Op dit moment krijgen de Middeleeuwen naar mijn idee niet de aandacht die ze verdienen. Ze vormen een decor voor games als World of Warcraft. ’t Is allemaal nogal braderieachtig, een verkleedpartij. Zoals de Verlichting in de belangstelling is gekomen na 9/11, als de periode waarin het westen de godsdienst heeft getemd met redelijk denken, zo fundamenteel wordt er nu niet nagedacht over de Middeleeuwen.’

Actueel
Toch hebben de Middeleeuwen ook nu veel te bieden, denkt Raedts. ‘Wat mij fascineert, is hoe Europa in die periode vanuit armoede en achterstand – bijvoorbeeld op de Arabische wereld – zich met weinig instrumenten, veel creativiteit en grote taaiheid heeft ontwikkeld tot een sterke samenleving. Representatie in de politiek, bankieren, allerlei wetgeving – het komt allemaal voort uit de Middeleeuwen. Nu de positie van Europa in de wereld allengs minder groot en belangrijk wordt, zouden die creativiteit en volharding een inspiratie kunnen zijn.’/ Anja van Kessel