Wat is de rol van de vrouw op de arbeidsmarkt in ‘de Islamitische wereld’? Wie zonder voorbereiding met die vraag geconfronteerd wordt, zal instinctief antwoorden dat die niet best is. Maar is dat zo? We vragen het Niels Spierings, die vandaag promoveert op het onderwerp. Spierings kreeg de beschikking over een flinke hoeveelheid data: de resultaten van driehonderdduizend survey’s afgenomen onder vrouwen uit vijftig moslimlanden. Zijn meest opvallende conclusie? Spierings: ‘De ‘moslimwereld’ bestaat niet. We gooien moslimlanden vaak op een grote hoop, maar dat is onterecht: de moslimwereld bestrijkt een gigantisch en divers gebied, van West-Afrika tot Indonesië. Dat je zoveel verschil ziet tussen de verschillende landen, dat is het meest opvallend. Dat heeft me niet verbaasd, maar is belangrijk om vast te stellen.’ Eén allesomvattend antwoord op de vraag wat de arbeidspositie is van de vrouw in moslimlanden is dus niet te geven. Opmerkelijk zijn de grote verschillen. ‘In sommige landen is de arbeidsparticipatie onder vrouwen maar vijf procent, in andere ruim boven de veertig procent’, aldus Spierings. De locatie op de wereldkaart lijkt niet van belang. ‘Neem Algerije en Tunesië, of Sierra Leone en Guinee. Het zijn landen die naast elkaar liggen, maar enorme verschillen vertonen. Zelfs op provinciaal niveau zie je enorme verschillen.’ Spierings kan op basis van zijn onderzoek een opvallende conclusie trekken: het Islamitisch geloof doet er niet zoveel toe, wat betreft arbeidsparticipatie. ‘Islam op zich is geen relevante factor. In Nigeria en Indonesië is de arbeidsparticipatie onder moslima’s bijvoorbeeld hoger dan onder christelijke vrouwen. In landen waar de Shari’a is ingevoerd, ligt dat anders, dat is geen positief teken. Maar we kijken naar vijftig landen, waarvan er maar een paar met de Shari’a te maken hebben. Ander zaken dan geloof zijn ontzettend belangrijk, zoals de onderwijsdeelname: dat is een cruciale factor.’ Uit het onderzoek blijkt dat iedere extra stap – van lagere school naar middelbare school tot universiteit – de kansen op een betaalde baan vergroot. Dat heeft consequenties voor de manier waarop ‘we’, het Westen, proberen de positie van de vrouw in de Moslimlanden te verbeteren. Spierings: ‘Er zijn twee manieren waarop we effectief hulp kunnen bieden. Door onderwijs te stimuleren en te zorgen dat er werk voorhanden is. Dat kan je veranderen, daar kunnen we invloed op uitoefenen. Religie en cultuur veranderen, dat is moeilijk en kan bovendien een tegenreactie opleveren van ‘bemoei je er niet mee’.’ Vandaag promoveert Spierings op zijn boek, Khadija’s Legacy. Het is een verwijzing naar Khadija, de eerste vrouw van Mohammed en dus de eerste moslima, een economisch onafhankelijke koopvrouw. Het zal mooi staan in de kast. Maar volgt er meer? Wat heeft Spierings tot doel? ‘Mijn doel is tweeledig. Dat het wordt gelezen, dat het simplisme uit het debat verdwijnt. ‘De moslimwereld’, dat is zo simplistisch, dat kan echt niet meer. Het tweede doel is beleidsimpact: ik hoop dat het boek terecht komt bij ontwikkelingsorganisaties, bij het UNDP. Het onderzoek laat goed zien welke – bedoelde en onbedoelde – impact beleid heeft op de positie van vrouwen.’ Spierings lacht. ‘Ik besef best dat ik dat niet van vandaag op morgen voor elkaar krijg.’ Maar hij is niet van plan het boek te laten verstoffen in de kast. / Mark Merks