Sinds deze week is er een vernieuwde canon van Nederland. Hoogleraar Lotte Jensen zat in de commissie die bepaalde dat het tijd was dat mensen als Floris V en Willem Drees plaatsmaken voor Marga Klompé en Anton de Kom.

Willem Drees eruit, Margo Klompé erin. Het is een van de meest in het oog springende wijzigingen in de nieuwe versie van de canon van Nederland. Waarom legde de oervader van de verzorgingsstaat het af tegen de eerste vrouwelijke minister (en medegrondlegger van de verzorgingsstaat)?

De veranderingen klinken dramatischer dan ze zijn, vertelt hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis Lotte Jensen. Zij zat in de commissie die maandag een ‘herijkte’ canon presenteerde.

Was een aanpassing nodig? Aan de geschiedenis valt toch weinig te veranderen?

‘Geschiedenis is altijd in beweging, dat maakt het zo interessant. Elke generatie kijkt er met een andere blik naar, dat zie je nu ook rond de huidige racismediscussie. In de canon noemen we de schaduwkanten van de geschiedenis ook.’

De Volkskrant vroeg zich af: heeft de commissie zich laten leiden door sentimenten in de samenleving?

‘We hebben juist niet op de waan van de dag willen reageren. De meeste beslissingen hadden we al in februari genomen, voor het huidige racismedebat. Bijvoorbeeld over het toevoegen van de Surinaamse auteur Anton de Kom. Via hem kunnen we de onafhankelijkheidsstrijd van Suriname vertellen, maar ook de rol van het verzet belichten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij was daarin actief.’

‘De multiculturele samenleving bekijken we nu ook meer vanuit historisch perspectief, aan de hand van de gastarbeiders die in de jaren zestig naar Nederland werden gehaald. Dat maakt het voor leerkrachten makkelijker om in het onderwijs met de canon aan de slag te gaan. Want de canon is primair voor docenten bedoeld, dat vergeten mensen nog wel eens.’

Zelfs Brexit staat er nu prominent in. Dat is wel een heel actueel onderwerp.

‘In 2006 speelde er veel minder in de EU, het was logisch dat we dat thema moesten aanpassen. We hebben wel geprobeerd redelijk tijdloze teksten in het overzicht op te nemen, zoals over de discussie over hoeveel macht ‘Brussel’ moet krijgen. Zo voorkom je dat de canon snel achterhaald is.’

‘Andere veranderingen deden we om nieuwe accenten te leggen. Door De Stijl (kunstbeweging uit het begin van de twintigste eeuw, red.) te vervangen door Jeroen Bosch, konden we meer aandacht geven aan de Middeleeuwen. Die periode kwam eerder minder aan bod. En met Sara Burgerhart (de ‘eerste’ Nederlandse roman, uit 1782, red.) hebben we het onderwerp emancipatiegeschiedenis wat verder richting het verleden getrokken. In de uitgave van 2006 begon deze nog met Aletta Jacobs. Via Sara Burgerhart werpt dat venster licht op hoe meisjes in de achttiende eeuw steeds beter onderwijs kregen, door de Verlichting.’

Maar toch, de vervanging van Willem Drees verraste velen. Hij is een icoon uit de naoorlogse wederopbouwperiode.

‘Het valt me op dat de media focussen op alle veranderingen. Terwijl 40 van de 50 vensters grotendeels hetzelfde zijn gebleven. Michiel de Ruijter en Rembrandt zitten er nog steeds in. Een vijfde is maar echt vervangen, dat vind ik meevallen, na veertien jaar.’

‘Bovendien is een venster meer dan alleen het boegbeeld, het opent een bepaald tijdvak. Als je het venster met Marga Klompé opent, over de verzorgingsstaat, dan zie je dat Drees nog steeds in de tekst staat. Mede dankzij Klompé hebben we nu zeven vrouwelijke vensters, dat waren er hiervoor slechts drie. Ik zie het als positief dat deze nieuwe canon reacties oproept bij mensen. Als niemand zich druk zou maken, was dat geen goed teken.’

Tot slot: welke aanpassing is van uw hand?

‘Ik heb nergens persoonlijk de hand in gehad, het is echt een groepsproces geweest. Naast een betere man-vrouwverhouding ben ik ook oprecht blij dat we nu eindigen met de verbindende rol die sport altijd gespeeld heeft. Dat loopt van Fanny Blankers-Koen en Johan Cruijff tot de Oranjeleeuwinnen.’