De opening van De Oversteek komende zaterdag gaat gepaard met één dag aan festiviteiten. Heel anders ging het eraan toe bij de oplevering van de Waalbrug in 1936. Toen was het drie maanden feest in de stad. Vox blikt in een drieluik vooruit op de opening van de nieuwe brug. Vandaag: de speciale band van Nijmegen met de Waal.

Een heus Waallied, een Waalrevue en de opening door koningin Wilhelmina. De ingebruikname van de Waalbrug in 1936 maakte een hoop los in Nijmegen, vertelt hoogleraar Nijmeegse geschiedenis Dolly Verhoeven. ‘Er was dan ook lang naar uitgekeken. Al rond 1900 opperde Kees Ivens – de vader van filmmaker Joris Ivens – het idee om een verbinding van Nijmegen, door Lent, naar Arnhem te maken.’ Tot dan toe moesten Nijmegenaren de pont nemen als zij de overkant van de rivier wilden bereiken. ‘Kees Ivens stelde voor om een brug te bouwen. Over de locatie was een hoop te doen: eerst moest deze naast de spoorbrug komen. Vervolgens werd besloten de brug bij de Belvédère te bouwen.’ Maar het verdwijnen van de pont en de aangepaste locatie van de toekomstige brug leidden tot nieuw protest. De Benedenstad aan de Waal vreesde dat met de nieuwe doorgaande verkeersroute ook het centrum zich zou verplaatsen. Winkeliers waren bang voor inkomstenderving. Als tegenvoorstel opperden zij een brug die zou uitkomen op de Ganzenheuvel, bij de Stevenskerk. Als gevolg van alle onvrede deed de gemeente lange tijd helemaal niets. Pas toen het Rijk in 1927 met nieuwe plannen kwam, ging het sein voor de brug op groen. Met de pont was het toen snel gedaan. ‘Die kreeg een rituele verbranding op de Wedren’, vertelt Verhoeven. De vrees van de Benedenstedeling werd bewaarheid: het centrum schoof inderdaad op naar de hoger gelegen Bovenstad. Volgens Verhoeven vond een dergelijke verschuiving wel vaker plaats in de geschiedenis van de stad. ‘In de Romeinse tijd lag het accent op het gebied bij het Kelfkensbos en later in het huidige Waterkwartier. In de Middeleeuwen lag het zwaartepunt bij De Waal. Door de stadsuitleg kwam het accent weer op de Bovenstad te liggen.” De band  van Nijmegenaren met de Waal fluctueert dan ook door de tijd heen. ‘In de beleving van Bovenstedelingen ligt de Waal ver weg. De komst van De Oversteek zal die band weer verstevigen. Een eiland in het midden, een nevengeul: Nijmegen zal zich weer meer naar de Waal toekeren.’ Het duurde bij de Waalbrug even voordat deze zijn kenmerkende identiteit kreeg als ijkpunt in de Nijmeegse skyline. Daar is bij De Oversteek meteen op ingezet. ‘Door de verbinding met de Tweede Wereldoorlog heeft de brug meteen veel betekenis gekregen.’ / Jorg Leijten