Wat zijn de plannen? Onder die naam worden studenten deze week weer voorgelicht over maatregelen in het hoger onderwijs. Niet onbelangrijk, want in september begint de eerste generatie studenten zonder basisbeurs aan de studie. Het leenstelsel dat ervoor in de plaats komt, roept veel vragen op. Vox zet vier losse eindjes op een rij.

Gaan studenten meer werken?

Studenten kunnen straks geen aanspraak meer maken op de basisbeurs. De vraag is hoe dit gat in de maandelijkse inkomsten (286 euro voor een uitwonende student) moet worden gedicht. De Algemene Studentenenquête laat zien dat twee derde van alle studenten nu geen geld leent, terwijl dat wel kan. Die ‘leenaversie’ zal in de toekomst een groot deel van de studenten doen uitzien naar alternatieve inkomstenbronnen.
Voor Nijmeegse studenten zijn de bijbaan en de ouderbijdrage al sinds jaar en dag goed voor ongeveer de helft van het inkomen en het valt te verwachten dat dit percentage vanaf volgend jaar gaat toenemen. Neem de uitspraak van Sanne van de Hurk, een van de scholieren die zich meldde bij een voorlichtingsdag eerder deze maand op de campus. Zij was niet onder de indruk van de afschaffing van de basisbeurs. ‘Ik denk dat mijn ouders er harder van balen dan ik.’ Het zit er dik in dat meer studenten meer uren gaan werken. Op dit moment heeft twee derde van alle Nijmeegse een bijbaantje. Gaan ze meer uren maken (op dit moment werkt de gemiddelde student 4,5 uur per week), dan kan de studie in het gedrang komen. De Studentenenquête leert dat de student zonder bijbaan wekelijks 36 uur aan de studie besteedt, 4 uur meer dan de student met een baantje van 8 uur. Zo kan het nieuwe stelsel onbedoeld studievertraging in de hand werken.

Wie wil er nog in een bestuur?

Zo’n leenstelsel kan onvermoede gevolgen hebben, bleek deze maand in een forum van actieve studenten van de universiteit. Zij uitten hun zorgen over het afkalvende studentenleven, omdat door het leenstelsel de studiedruk nóg intenser wordt gevoeld. Wie weinig tijd heeft en geld tekort komt, zal eerder gaan werken dan een bestuursfunctie ambiëren. Ondanks de relatief ruimhartige toewijzing van beurzen voor actieve studenten door de universiteit, kregen de verenigingen hun bestuursvacatures de laatste jaren al met moeite vervuld.
Ger Boonen, directeur van de Dienst Studentenzaken, deed tijdens het forum geen toezeggingen voor meer beurzen. Die blijven op z’n best gehandhaafd op het huidige niveau. Boonen plaatste kanttekeningen bij de aanname dat het leenstelsel de verenigingsinzet aantast. ‘In de tijd dat studenten tien jaar over hun studie mochten doen, waren er minder studenten in verenigingen actief dan tegenwoordig.’
Maar de nu actieve studenten roepen op tot maatregelen die het voor studenten gemakkelijker maken actief te zijn voor een vereniging. Denk aan het honoreren van die inzet met studiepunten. Of door flexibelere studieprogramma’s. De oproep aan de universiteit: schaf de opkomstplicht voor werkgroepen en colleges af. Rector magnificus Theo Engelen, aanwezig bij het forum, wilde de studenten niet te veel beloven. Hij wees erop dat dit geen Nijmeegs, maar een landelijk probleem is, waar alle studenten in Nederland mee kampen. Voor extra geld om de inzet van actieve studenten te bevorderen, adviseerde de rector om in landelijk verband aan te kloppen bij de minister.

Beslissen studenten mee over de begroting van de universiteit?

Minister Jet Bussemaker hield studenten steeds de worst voor dat ze in ruil voor het leenstelsel meer inspraak zouden krijgen over onderwijszaken binnen de instellingen. Want de honderden miljoenen die het leenstelsel oplevert, zijn bestemd voor verbetering van het onderwijs, en dan moeten studenten wel kunnen controleren of die ook optreedt. Bijvoorbeeld door ze ‘instemmingsrecht’ te geven op de begrotingen. Nu kunnen studenten alleen een advies uitbrengen dat een college van bestuur naast zich kan neerleggen.
Bussemaker belooft de wet op de medezeggenschap aan te passen, maar dat is voor Nijmegen nog geen gelopen race. Op grond van de bijzondere, katholieke grondslag kan de Radboud Universiteit op punten van de wet afwijken, zie bijvoorbeeld de stemverhouding in de raden, die in Nijmegen voor studenten ongunstiger uitpakt dan de wet voorschrijft. In reactie op het leenstelsel gaat een werkgroep van start om uit te vogelen of en hoe de universiteit de inspraakregels gaat aanpassen. Krijgen studenten ook hier extra bevoegdheden? Mark Vlek de Coningh, voorzitter van de Universitaire Studentenraad, wil de werkgroep niet voor de voeten lopen. Maar één ding wil hij gezegd hebben. ‘Het instemmingsrecht op de begroting moet er gewoon komen. Ik kan me geen enkel argument van de universiteit voorstellen om er op grond van de katholieke grondslag van af te willen wijken.’

Geen colleges meer in de vroege ochtend?

Studenten buiten de spits laten reizen moet 200 miljoen euro opleveren. Maar dan moet dat roostertechnisch wel lukken. Belangrijk voor Bussemaker, want dit bedrag behelst een groot deel van het geld dat zij dacht te kunnen bezuinigen. De minister roept universiteiten en hogescholen op om de roosters aan te passen zodat studenten geen colleges hoeven te missen als zij buiten de spits reizen. Doen de instellingen dat niet, dan dreigt Bussemaker ze te korten op hun subsidies. Het plan om studenten uit de spits te weren is nog weinig concreet. Waarschijnlijk is dat ook de reden dat er nog relatief weinig over geklaagd wordt. De haalbaarheid van het plan is twijfelachtig. Instellingen hebben nu al moeite om beschikbare lokalen te vinden vanwege de volle roostering. Hartstikke inefficiënt dus om dan geen colleges voor tien uur en na vier uur in te plannen. Dan zijn colleges in de avond nog een optie, maar wie betaalt de overuren van de docenten? In Maastricht loopt nu een pilot. Studenten die buiten de spits reizen of de fiets pakken, worden beloond met een rijwiel of een financiële vergoeding. Maar fietsen is vooral aantrekkelijk voor studenten die in de stad wonen, terwijl de maatregel vooral bedoeld is voor studenten die thuis blijven wonen. / Paul van den Broek & Jolene Meijerink

Dit artikel verscheen eerder in Vox 6.