Wetenschappelijk amusement, of een ordinaire goochelshow? Het tv-programma Mindf*ck is onderwerp van debat. Hoe kijkt de Nijmeegse breinwetenschapper Ruben van Bergen naar dit programma? ‘Bij sommige fragmenten krijg ik het gevoel dat de wetenschap misbruikt wordt om een truc te verkopen’.

Het combineren van vingervlugheid en opwekken van illusies: dat ligt aan de basis van het ouderwetse goochelen. Illusionist en arts Victor Mids zegt daar een dimensie aan toe te voegen, namelijk wetenschappelijke kennis over lichaam en brein. Hij schittert in het nieuwe – soms verbluffende – Mindf*ck, een tv-programma op NPO3.

Maar er is kritiek. De twee Tilburgse wetenschapsfilosofen Hans Dooremalen en Herman de Regt fileerden het programma voor de camera’s van RTL Boulevard. ‘Met wetenschap heeft het niks te maken’, oordeelden zij.

Donders-promovendus Ruben van Bergen heeft de eerste drie afleveringen van Mindf*ck ook gezien. ‘Victor Mids dicht zichzelf bovennatuurlijke krachten toe, zoals het raden van een pincode. Het is natuurlijk onmogelijk om op basis van ademhaling of hartslag zoiets specifieks te achterhalen.’ Volgens Van Bergen moet Mids de pincode op een andere manier bemachtigd hebben, vóór de camera’s begonnen te draaien. Ondersteunend bewijs: zelfs wanneer iemand van één tot tien telt, en de nul overslaat, is Mids in staat een code met een nul erin te raden (check dit fragment hier).

Danseressen
In de derde aflevering laat Mids twee danseressen elkaar een tijdje spiegelen. Zij volgen elkaars bewegingen totdat hun breinen, zo legt ‘de wetenschapper’ Mids uit, als het ware één worden. Terwijl de danseressen hun ogen dicht hebben, tikt Mids bij een van de twee op de schouder. Hij vraagt de ander of zij iets gevoeld heeft. ‘Ja’ is het antwoord, en ze wijst op haar schouder, precies waar Mids de ander op de schouder tikte.

‘Onmogelijk’, zegt Van Bergen. ‘Je kunt twee breinen op zo’n manier niet met elkaar verbinden, tenzij je in telepathie gelooft.’ Hoe Mids het dan wel klaarspeelt? ‘Op basis van soortgelijke trucs gok ik dat de tweede danseressen stiekem al eerder is aangetikt. Door de manier waarop Mids zijn woorden kiest denkt zij dat dát het moment is waar hij naar vraagt. Maar uit het filmpje kan je dat niet opmaken.’ Dat is misschien wel het lastigste aan Mindf*ck, vindt Van Bergen. ‘Je ziet alleen wat de regie wil dat je ziet. Daar gaat vervolgens een wetenschappelijk sausje overheen. Dat maakt het programma nieuw en verfrissend, maar vaak zijn het gewoon oude trucs, zoals eerder uitgevoerd door bijvoorbeeld David Blaine.’

De wereld draait door
Een van de trucs die Mids live uithaalde in De Wereld Draait Door kan Van Bergen wel uitleggen. Je ziet dat Matthijs van Nieuwkerk en Marc-Marie Huijbregts een even en een oneven getal in gedachten moeten nemen. De stapel kaarten kan zo op volgorde zijn gelegd dat alle oneven dan wel even kaarten allemaal hetzelfde zijn. Behalve de kaarten bovenaan: die laat Mids zien om de illusie te geven dat de kaarten allemaal verschillen. Niet dus. ‘En daarom kon Mids van te voren bij Jan Mulder langs om het filmpje van de zogenaamde voorspelling te doen.’

Toch speelt de wetenschap een rol in Mindf*ck, zegt Van Bergen. ‘Neem de gorilla die in aflevering 1 door het beeld loopt. Veel mensen merken die niet op, omdat ze geconcentreerd zijn op andere zaken. De capaciteit van onze hersenen om informatie te verwerken is nu eenmaal niet onbeperkt, en het brein moet daarom voortdurend een selectie maken van wat wel en niet wordt waargenomen. Dat blijkt ook uit wetenschappelijke experimenten.’ En misschien is dat ook maar beter. Want als je alles moest verwerken wat de ogen waarnemen, zou je knettergek worden. / Mathijs Noij

Mindf*ck is vanavond om 21:30 uur weer te zien op NPO3