OPINIE – Het college van bestuur en decanen van de Radboud Universiteit weigerde om wetenschappers op te roepen om in toga of labjas deel te nemen aan de klimaatdemonstratie van Extinction Rebellion in Den Haag. Jammer, vindt Spinozaprijswinnaar Klaas Landsman. ‘Met een toga vertegenwoordig je niet je universiteit, maar de wetenschap.’

In verband met de – op dat moment – naderende demonstratie van Extinction Rebellion (XR) in Den Haag op 9 september tegen fossiele subsidies verzochten verschillende partijen om een expliciete oproep van het college van bestuur en decanen om daaraan deel te nemen, en wel in toga of witte labjas, zoals typisch gedragen door aanhangers van Scientist Rebellion (SR). Die oproep kwam onder andere van SR Nijmegen, leden van de Ondernemingsraad van de Radboud Universiteit, en individuele medewerkers.

Vierdaagse

Het CvB deed een dergelijke oproep niet. Wél liet het weten dat het door een hoogleraar demonstreren in toga (en, hoewel niet expliciet genoemd, naar ik aanneem ook in labjas met het logo van de Radboud Universiteit of het Radboudumc) weliswaar diens eigen keuze en verantwoordelijkheid is, maar in feite om de volgende drie redenen afgekeurd wordt:

1. In toga matig je je een autoriteit aan op een gebied waarop je die niet automatisch hebt (en in ieder geval niet meer dan degenen naast je zonder toga).
2. In toga vertegenwoordig je de universiteit, hetgeen op de A12 niet het geval is.
3. Toga’s worden alleen gedragen tijdens universitaire plechtigheden.

Met het derde argument zijn we snel klaar: onze collegevoorzitter liep dit jaar de Vierdaagse in toga uit. In 2018 gingen bijna honderd hoogleraren op de fiets in toga bij basisscholen langs voor een gastles. In 2011 leidde de toenmalige rector Bas Kortmann een mars in Den Haag van hoogleraren in toga om tegen bezuinigingen op het hoger onderwijs te demonstreren.

IPCC-rapporten

De gedragscode van de Radboud Universiteit zegt niets over toga’s (wel over moed als kernwaarde van de universiteit) en er is ook geen gewoonterecht inzake. Aan middeleeuwse universiteiten droegen academici (en dus lang niet alleen hoogleraren, als typisch Nederlands verschijnsel) hun toga’s de hele dag, en misschien zelfs ’s nachts.

Wat het tweede argument betreft herkent vrijwel niemand van demonstranten, politie, of pers welke toga bij welke universiteit hoort. Het doel van het dragen van een toga of labjas bij een XR-demonstratie is dan ook niet om je universiteit te vertegenwoordigen, maar de wetenschap. Zo benadruk je dat de acties van XR een wetenschappelijke basis hebben, met name de IPCC-rapporten. Maar ook dat de acties gelden als als het gebruik van burgerlijke ongehoorzaamheid als versterking van de democratie, in tegenstelling tot ondermijning ervan (zie bijvoorbeeld dit opiniestuk, of deze tweede opinie).

Rijksbegroting

Ten slotte kan, wat het eerste punt betreft, iedereen met een academische graad de IPCC-rapporten lezen en beoordelen. Als het beoordelen van de rijksbegroting te ingewikkeld voor ons wordt geacht (de XR-demonstraties op de A12 zijn immers tegen bepaalde fiscale constructies gericht), wil ik erop wijzen dat bezuinigingen op het hoger onderwijs eveneens een zaak van de Rijksbegroting zijn en het beoordelen daarvan in 2011 kennelijk niet te moeilijk voor hoogleraren was.

Ik roep alle medewerkers van de Radboud Universiteit en Radboudumc dan ook op om, burgerlijk ongehoorzaam tegen zowel de Staat der Nederlanden als universiteit en Radboudumc, in vol academisch ornaat tegen fossiele subsidies en andere temperatuur verhogende constructies te demonstreren.

Klaas Landsman is hoogleraar Mathematische fysica en winnaar van de Spinozaprijs in 2022.