Denker des Vaderlands: ‘Gemeente neemt burgers niet serieus, zó groeit het wantrouwen’
-
Paul van Tongeren. Foto: Bert Beelen
De gemeente Nijmegen neemt haar inwoners niet serieus. Dat zegt Paul van Tongeren, Denker des Vaderlands en emeritus hoogleraar aan de Radboud Universiteit. 'Dit is heel gevaarlijk.'
‘Je voelt je totaal niet serieus genomen door de gemeente. Dat frustreert mij, maakt mij boos.’ Het gezicht van Paul van Tongeren spreekt boekdelen. De emeritus hoogleraar van de Radboud Universiteit steggelt namens de wijkraad Hart van Hazenkamp al zo’n 10 jaar met de gemeente over de geplande nieuwbouw op de plek van het voormalige ROC-gebouw aan de Vossenlaan.
Ongenoegen
Jaren terug zouden er studentenwoningen komen op de die plek, de buurt vreesde voor ‘een invasie van studenten‘. Die plannen zijn van de baan, momenteel staan er 152 woningen op de planning. De buurt blijft het echter oneens met de inrichting van de bouwplannen. Vanavond neemt de gemeenteraad officieel een besluit.
Filosoof Van Tongeren, momenteel Denker des Vaderlands, woont in de buurt en uitte onlangs tijdens een inspraakavond zijn ongenoegen over hoe de gemeente Nijmegen met haar inwoners omgaat. Hij verwijt – in een notendop – de gemeente een gebrek aan burgerparticipatie. En dat gaat veel verder dan de Vossenlaan alleen.
Is dit niet een klassiek geval van ‘not in my backyard’? U woont zelf nota bene vlakbij het ROC-gebouw.
‘Vooropgesteld: wij zijn als buurt niet tegen de nieuwbouw, maar tegen de manier hoe deze is ingericht en hoe er door de gemeente met onze suggesties wordt omgesprongen. Wij proberen constructief mee te denken, maar worden totaal niet serieus genomen. Daar zit de frustratie bij mij.’
‘Je ziet het ook elders in de stad: denk aan de bouwplannen op het stadseiland, de inrichting van het fietspad bij het station, of de omstreden asfaltfabriek APN in West. De gemeente neemt in al die kwesties de burger totaal niet serieus. Er is een werkgroep burgerparticipatie opgericht in Nijmegen, waarbij inmiddels al 21 wijkvereniging zijn aangesloten. Dat is niet voor niets.’
In een eerder interview zei u dat u als Denker des Vaderlands vooral dingen van een afstand moet beschouwen. Als u dat nu doet, hoe kijkt u dan naar de situatie?
‘Het vertrouwen in politieke instituties in het algemeen is ongekend laag. Het kabinet moet het continu ontgelden, rechters zouden niets waard zijn en het parlement wordt regelmatig als nepparlement bestempeld. Dat wordt alleen maar erger door bubbels op sociale media. Als dat doorzet dan krijg je gevaarlijke praktijken. Je ziet dat rechts-populistische politici slim inspelen op dat wantrouwen, waardoor hun aanhangt groeit. Dezelfde dynamieken zag je bij opkomst van het fascisme in de jaren 30. Zo ver zijn we nog niet, maar overheden, dus ook de gemeente, moeten er wel aan gaan werken om dat te voorkomen.’
Wat kan de gemeente dan doen om dit te voorkomen?
‘De gemeente moet haar inwoners weer als volwaardige burgers gaan behandelen. Met burger bedoel ik dan een persoon die verantwoordelijkheid neemt voor het gemeenschappelijk geheel – niet louter voor de persoonlijke belangen. Het gaat daarbij om een wederzijds vertrouwen, dat is de kern van burgerparticipatie.’
‘Laat burgers zelf meedenken voor een oplossing in het belang van het geheel’
‘Het belangrijkste is dat de gemeente zo vroeg mogelijk burgers betrekt bij nieuwe plannen en duidelijk maakt wie verder als betrokkenen beschouwd worden en in welke mate zij inspraak hebben. Daarnaast moet de gemeente inwoners ook actief eigenaar van het probleem maken. Laat ze zelf maar hun verantwoordelijkheid nemen en met ideeën komen. Laat de gemeente maar zeggen dat er bijvoorbeeld meer windenergie opgewekt moet worden en laat wijkraden en burgers zelf meedenken voor een oplossing in het belang van het geheel.’
Is dat in de praktijk wel haalbaar? Iedereen wil groene energie, maar niemand komt uit zichzelf met het idee om windmolens in de achtertuin te zetten.
‘Dat is inderdaad het effect van de ontwikkeling waarin we zitten. Helaas. Het zal ook zeker niet direct goed gaan, maar als je de burger niet serieus neemt, is het gevolg dat we de verkeerde kant op gaan. Dan groeit het wantrouwen, blijven conflicten opspelen en keren burgers zich steeds meer tegen de overheid.’
‘Zie het als een kind dat opgroeit: als je een kind niet aanspreekt als iemand met een eigen verantwoordelijkheid, dan zal het die ook nooit nemen. Het zal niet makkelijk zijn, maar op den duur ga je zien dat burgers hun verantwoordelijkheid nemen en dat het vertrouwen weer groeit.’
Bouwplannen Vossenlaan
Nijmegen steggelt al jaren met de buurtbewoners over geplande nieuwbouw aan de Vossenlaan. De gemeente kocht het stuk grond al in 2008. In 2014 werd het verkocht aan projectontwikkelaar Stuwold. Die wilde zo’n 250 woningen bouwen, verdeeld over drie flats.
De buurt kwam in opstand: te massaal, te weinig parkeergelegenheid, gebrek aan privacy en bovendien was het gebouw te hoog in verband met de beschermde molenbiotoop van de St. Annamolen.
Na jaren steggelen en tal van kleinere aanpassingen besluit de gemeenteraad woensdag over de definitieve bouwplannen: 152 woningen verdeeld over drie flatgebouwen. 41 zorgwoningen van De Waalboog en 111 zelfstandige units. De buurt blijft het echter ook met die laatste versie oneens.
Dit interview verscheen eerder in aangepaste vorm in De Gelderlander.
Dorian Schaap schreef op 2 februari 2022 om 14:25
Ik ben wel benieuwd waar de uitspraak dat vertrouwen in politieke instituties ongekend laag is, eigenlijk vandaan komt. De databronnen die ik ken (van SCP, CBS, ESS, Eurobarometer) wijzen hier geenszins op: vertrouwen van burgers in de meeste instituties is óf al 20 jaar vrij stabiel (politiek), óf stijgend (orde-instituties: politie, defensie, in mindere mate rechtspraak). Dit zijn bevindingen in Nederland, maar ook in de meeste andere Europese landen. Wantrouwen en onvrede zijn er zeker, maar de vraag is of dat sterker aanwezig is dan eerder, of gewoon meer in de openbaarheid komt.
Overigens doet dat niets af aan de noodzaak van burgerparticipatie en het serieus nemen van burgers.
Ik kan Googelen schreef op 3 februari 2022 om 09:56
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/vertrouwen-in-overheid-enorm-gezakt-coronacrisis-toeslagenaffaire-de-formatie-het-telt-op~b92bc731/
Een afname van 69% naar 29% van de mensen die nog vertrouwen heeft in de landelijke politiek mag je denk ik wel ongekend laag noemen.
Paul Voestermans schreef op 3 februari 2022 om 15:33
Dit is een mooie bevestiging van dat vertrouwen idd niet het punt is. Als de gemeente niet adequaat reageert dan schort er iets aan hoe betrouwbaar ze zijn in de plannen die ze maken en of je ervan opaan kunt dat ze daarbij ook de burgers horen. Vertrouwen en wantrouwen zijn gevoelens of onprecieser ‘emoties’ die alle kanten op gaan en inderdaad tamelijk stabiel zijn als je ernaar vraagt, juist omdat mensen geen oordeel vellen over hoe de overheid functioneert maar vaagweg hun gevoelen over de overheid raadplegen en dat wordt natuurlijk gevormd door van alles en nog wat wat niet deugt. Maarten van Rossum zou zeggen: lees eens wat over emotie en gevoel voor je een gemeente opzadelt met emo-talk. Kritiek op beleid in termen van vertrouwen wakkert van alles aan inclusief populisme.
G Flik schreef op 2 februari 2022 om 15:54
Als men nog een misser zoekt in beleid van de gemeente Nijmegen: Skaeve Huse, opvang voor mensen die een prikkelarme omgeving nodig hebben: dat plan je dan pal naast de A73, in het lawaai en fijnstof, net naast hoogspanningsleidingen, in een zompig stukje weiland naast een in de zomer stinkende maisakker en op flinke afstand van winkels. Wel in de achtertuin/backyard van de Weezenhof. Aanvankelijke kritiek en voorstel tot vestiging elders, plan afgekeurd, serieus genomen door de hoge raad, is na verloop van tijd toch in de vuilnisbak beland. Ook zo gaat de gemeente om met haar inwoners, horen maar niet luisteren…. Politiek gewin belangrijker dan mensen.
A.M. Berben schreef op 3 februari 2022 om 14:19
@ G. Flik: Het Skaeve Huse project heeft vooral heel veel tijdverlies geleden juist doordat er in de gemeenteraad en er buiten jaren lang over werd gediscussieerd.
In dit tijd had nog nauwelijks iemand iets gehoord over fijnstof en was en is lawaai geen issue. Inmiddels wordt er ander gedacht over het wonen onder hoogspanningsleidingen, dus zowel fijnstof en hoogspanningsleidingen zouden wellicht de aanleg kunnen verhinderen.
De overige door u genoemde argumenten doen dat zeker niet en zo ver is het winkelcentrum nu ook niet.
Paul Voesterman schreef op 3 februari 2022 om 15:06
Wat betreft vertrouwen: lees Wouter Schakel in de Volkskrant van 2 feb.: https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwidppz92eP1AhWGLOwKHaJCCNgQFnoECA8QAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.volkskrant.nl%2Fcolumns-opinie%2Fopinie-betrouwbaarheid-niet-vertrouwen-is-het-codewoord-voor-het-nieuwe-kabinet~bc1c4221%2F&usg=AOvVaw37g0m8_oPqnpnQzbt0jQtH
Volgens hem gaat het niet om ver(wan)trouwen maar om betrouwbaaarheid. Vertrouwen is een gevoel dat niets zegt over wat er aan de hand is. Dat de stadsoverheid niet betrouwbaar is in de wijze waarop ze de burgers hoort en serieus neemt, daar gaat het om. Vertrouwen hoort bij wat je de emo-samenleving kunt noemen. Betrouwbaar duidt ook op een gevoel, op wat psychologen ‘hot cognition’ noemen; gevoel dat een cognitief oordeel impliceert i.p.v. louter ‘emo-talk’. Bij vertrouwen blijft het bij iets ‘emotioneels’. De verwarring over gevoel/cognitie vs ‘emotie(-oneel) is groot bij veel politicologen. Blijkbaar ook bij filosofen.
B.Rompot schreef op 7 februari 2022 om 11:46
Tjonge, de denker des vaderlands heeft moeite met nieuwbouw bij hem in de buurt. Waarom is dit voor VOX een nieuwswaardig item? Laat dit soort kwesties beter aan de lokale krant!