Op de laatste dag van de maand reflecteert de Denker des Vaderlands René ten Bos op een kwestie uit de actualiteit. Met deze maand de toenemende versplintering van de gemeentepolitiek. ‘Er ontstaat kortsluiting in het bestuur.’

Ik ken je stembelofte over de Partij voor de Dieren. Die heb je bij verkiezingen voor de gemeenteraad opnieuw ingelost?
‘Ik schaam me ervoor om het te zeggen, maar ik ben vergeten te stemmen. Ik had die avond een lezing en zag op het station opeens een lange rij mensen voor het stemhokje. Pas toen dacht ik eraan en was het te laat. Dat is me nog nooit overkomen.’

Je kunt als Denker deze omissie ongetwijfeld van een duiding voorzien.
‘Misschien ben ik te druk, maar die verklaring zoek je denk ik niet. Wat ik constateer is dat het stemmen voor mij steeds minder een heilig moeten is geworden, dat heeft te maken met de versnippering van het politieke landschap. Ik zie de versnippering als echo van wat je op het internet tegenkomt: iedereen zoekt zijn eigen ideetje.’

Dat brengt de politiek toch juist dichter bij de mensen: de kans dat je in een versplinterd landschap iets van je gading vindt is immers groter.
‘Nee, ik noem dit een vorm van crypto-cliëntelisme. Je stemt op iemand uit je eigen omgeving in de verwachting dat hij of zij iets voor jou gaat fixen. De torenhoge verwachtingen moeten wel uitdraaien op een teleurstelling, waardoor het toch al zo lage gezag voor de politiek nog verder afkalft. Stemmen is een uiting van loyaliteit aan een persoon, in plaats van loyaliteit aan een waarheid, aan een ideologie. Een lobby-democratie is een directe aanval op de representatieve democratie, en dat moeten we zeer ernstig nemen.’

Tenzij al die politici in hun gemeentes de zaken netjes op orde krijgen.
‘De politiek ís geen loket om jouw problemen op te lossen. Neem de slogan van D66, “Wij zorgen ervoor”. Dat is onzin, dat is knollen voor citroenen verkopen. De politiek moet een verhaal hebben over de toekomst, en daar ontbreekt het aan, zeker bij de linkse partijen. Het cliëntelisme wakkert het activisme aan, handen uit de mouwen, en daar hebben vooral de populisten voordeel van. Als je de betrokkenheid van burgers versmalt tot activisme, ontstaat voor het democratisch proces een groot probleem. Representatieve democratie is het beste feestje dat we kunnen vieren, ondanks de lage opkomst.’

Activistische burgers en politici kunnen toch ook een democratisch feestje vieren?
‘Maar dat is niet míjn feestje. Het land moet wel bestuurd worden, en steeds meer door de gemeentes, zoals nu het vormgeven aan de sociale transitie. De politiek is ingericht als een soepele machinerie, waarin Haagse politici afstemming zoeken met provinciale en gemeentelijke collega’s. Maar al die lokale partijen missen de ingangen in Den Haag, waardoor kortsluiting ontstaat. Bestuurlijk gezien lopen de dingen dan gewoon mis. Daar mogen we ons meer zorgen over gaan maken.’