Of je nu biologie studeert of pedagogiek, elke student aan de Radboud Universiteit moet onderwijs krijgen in duurzaamheid. Hoe gaan opleidingen daarmee om? Bij rechten en artificial intelligence zien ze al langer een groeiende belangstelling voor duurzaamheid. ‘Van wie is een windmolen – dat is een juridische vraag.’

Rechten: ‘Impact Day dwingt tot reflectie’

Wie alles wil leren over duurzaamheid gaat biologie studeren, of milieuwetenschappen, zou je kunnen denken. Toch kunnen rechtenstudenten net zo min om duurzame vraagstukken heen. ‘Neem bijvoorbeeld de Urgenda-uitspraak’, zegt Vincent van Hoof, vicedecaan onderwijs van de rechtenfaculteit, ‘waaraan in ons onderwijs de nodige aandacht wordt besteed: deze laat zien dat de overheid ook gehouden kan worden aan bepaalde doelstellingen om klimaatopwarming tegen te gaan.’

Een ander voorbeeld: duurzaam ondernemen. ‘Grote ondernemingen denken steeds meer na over: waartoe zijn wij op aarde? Die hebben steeds vaker als doelstelling om een betere, inclusievere wereld te maken. Hoe vertaalt zich dat in het recht?’

Duurzaamheid is een maatschappelijk thema, dat zijn weg in het onderwijs allang heeft gevonden, stelt ook Marnix Snel, onderwijsdirecteur. Kijk je naar de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties, dan valt volgens Snel ‘een substantieel deel’ daarvan samen met het onderwijs dat rechtenstudenten volgen. ‘Een aantal van die doelen hebben betrekking op mensenrechten, waarvoor van nature veel aandacht bestaat in de rechtenopleiding. Maar ook binnen bijvoorbeeld een cursus arbeidsrecht wordt aandacht besteed aan een thema als gendergelijkheid op de werkvloer.’

‘De maatschappij zit met vragen over duurzame vraagstukken die wij kunnen beantwoorden’

Dat het college van bestuur duurzaamheid in het onderwijs hoog op de agenda heeft gezet, vinden Van Hoof en Snel een mooie stap, die goed past bij de universiteit. Maar of daardoor het onderwijs zal veranderen? Van Hoof: ‘Wij bieden onderwijs over duurzame vraagstukken aan omdat de maatschappij met vragen zit die wij kunnen beantwoorden. Je kunt een windmolen op het land plaatsen, maar ook op een drijvend ponton in de zee. Van wie is hij dan? Dat is een juridische vraag.’

Wat het duurzaamheidsprogramma en de bijbehorende Radboud Impact Day in ieder geval hebben bewerkstelligd, is dat de faculteit haar eigen onderwijsaanbod nog eens tegen het licht houdt. ‘Het dwingt tot reflectie’, zegt Van Hoof. De conclusie daarvan zou heel goed kunnen zijn, stelt de vicedecaan, dat de faculteit zich op sommige punten nog kan versterken. Maar over de hele linie ‘zijn we al heel goed bezig met duurzaamheid.’

Artificial Intelligence: ‘Wij lopen voorop op het gebied van duurzaamheid’

Binnen de kunstmatige intelligentie – of Artificial Intelligence, zoals de Engelstalige opleiding in Nijmegen heet – speelt duurzaamheid een ‘cruciale’ rol, zegt opleidingsdirecteur Johan Kwisthout. Bedrijven die gebruik maken van kunstmatige intelligentie proberen de werking van de hersenen na te bootsen met computersystemen. En dat kost, vaak, veel rekenkracht en dus energie.

Dat besef begint steeds beter door te dringen binnen het vakgebied. Kwisthout: ‘Je kunt je afvragen of chipfabrikanten in hun ontwikkeling niet teveel focus leggen op sneller en meer in plaats van hetzelfde met minder energie.’

‘Kunstmatige intelligentie is potentieel gevaarlijk – daarvoor hebben we aandacht in ons onderwijs’

Tegelijkertijd kan kunstmatige intelligentie ook helpen bij het tegengaan van energiegebruik. Bijvoorbeeld door het plannen en voorspellen van de energiebehoefte van complexe systemen: door meer zekerheid over het gebruik kunnen er kleinere marges worden aangehouden zonder dat dit tot tekorten leidt.

Al die onderwerpen komen uitgebreid terug binnen de opleiding Artificial Intelligence, stelt Kwisthout. Dat begint in de bachelor, en wie daarna op zoek is naar meer verdieping kan zich vanaf studiejaar 2023-24 ook inschrijven voor het mastervak Sustainable AI, waaraan nu wordt gewerkt.

Kwisthout wil niet onbescheiden klinken, maar durft toch wel te zeggen dat zijn opleiding ‘voorop loopt’ op het gebied van duurzaamheid in het onderwijs. Dat is het resultaat van keuzes in het verleden, niet zozeer van het universiteitsprogramma rondom duurzaamheid of Impact Day.

Zeker als je onder duurzaamheid ook diversiteit en rechtvaardigheid verstaat, zoals de VN doen in hun SDG’s. Kwisthout: ‘Met dat thema zijn we al jaren druk. Kunstmatige intelligentie is immers potentieel gevaarlijk op dat vlak – het is belangrijk daar aandacht voor te hebben in ons onderwijs, bijvoorbeeld in een cursus over ethiek.’

Kwisthout geeft een voorbeeld: autoriteiten kunnen met behulp van kunstmatige intelligentie voorspellen in welke wijken bovengemiddeld veel crimineel gedrag zal worden vertoond, bijvoorbeeld door naar factoren als armoede te kijken. ‘De politie zou daarop kunnen inspelen door op die plekken meer eenheden in te zetten.’ Het gevolg: er wordt meer criminaliteit opgemerkt, en de wijk krijgt een steeds negatiever stigma. ‘Kunstmatige intelligentie is niet vrij van vooroordelen’, concludeert Kwisthout.