Ze is blij met elke student die voor een talenstudie kiest. Voor haar inzet voor de promotie van de Franse taal en cultuur ontvangt Maaike Koffeman vanavond een prestigieuze onderscheiding. ‘Op middelbare scholen wordt leerlingen afgeraden om een taal te kiezen.’

De Franse ambassadeur François Alabrune komt haar vanavond hoogstpersoonlijk een medaille overhandigen en een lintje opspelden, vertelt Maaike Koffeman in haar kamer in het Erasmusgebouw. Daarna mag ze zich Chevalier dans l’Orde des Palmes académiques noemen.

De titel, een hele mond vol, dateert uit de Napoleontische tijd en wordt uitgereikt aan mensen die een bijdrage hebben geleverd aan het Franse onderwijs en wetenschap. De universitair docent ontvangt hem voor haar jarenlange inzet voor de promotie van de Franse taal en cultuur in Nederland.

Toch is de uitreiking niet alleen een persoonlijke erkenning, benadrukt Koffeman. ‘Ik wilde de ceremonie liever niet in Den Haag doen, maar hier in Nijmegen, om collega’s en studenten mee te laten delen in de eer. Denk bijvoorbeeld aan student-assistenten die fantastisch werk leveren achter de schermen.’

De ceremonie wordt voorafgegaan door een symposium over de waarde van taal- en cultuuronderwijs. ‘Het is bij uitstek een goed moment om aandacht te vragen voor ons vak.’

Frankrijk en Duitsland

Dat vakgebied, van de zogenaamde kleine talenstudies, is al jarenlang noodlijdend. Het aantal studenten dat voor een studie Frans of Duits is zo laag dat de letterenfaculteit noodgedwongen in Frankrijk en Duitsland op zoek gaat naar extra studenten.

Voor die crisis ziet Koffeman verschillende redenen. ‘Cultuur en maatschappij wordt op middelbare scholen neergezet als een soort loserprofiel, waardoor er bijna geen leerlingen voor kiezen. Als indirect gevolg daarvan zijn onze opleidingen noodlijdend; leerlingen krijgen niet de kans om te ontdekken hoe interessant taal en cultuur kunnen zijn. De keuze voor een talenstudie wordt vaak zelfs tegengewerkt.’

‘Alumni van de studie Frans komen vaak goed terecht’

Ook de toenemende nadruk op het belang van Engels als tweede taal in Nederland bedreigt volgens Koffeman de talige diversiteit en de connecties met belangrijke andere Europese landen. ‘Duitsland en Frankrijk zijn veel belangrijker voor onze politiek en onze economie dan het Verenigd Koninkrijk, maar we dreigen die connecties kwijt te raken.’

Aan kansen op de arbeidsmarkt ligt het volgens Koffeman niet. ‘Alumni van de studie Frans komen vaak goed terecht, onder andere in het onderwijs en in de culturele sector. Een van onze studenten ging stage lopen bij een kinderboekenuitgeverij. Daar waren ze ontzettend blij om iemand te hebben met enig begrip van de Franse boekenmarkt.’

Madame Bovary

Koffemans liefde voor taal begon al op jonge leeftijd. Hoewel ze hogere punten voor Engels haalde en haar echte liefde bij Italiaans ligt, koos ze toch voor een studie Frans. ‘Met Italiaans kan je niet zo makkelijk docent worden’, zegt ze. ‘Aan de Universiteit Utrecht kreeg ik een heel inspirerende Franse literatuurdocent voor mijn neus. Toen wist ik: dit wil ik ook worden.’

Na een promotie in Utrecht en twintig jaar in dienst van de Radboud Universiteit zegt Koffeman nog steeds gepassioneerd te zijn door haar vak. Zo is ze hoofdredacteur van Relief, een wetenschappelijk tijdschrift dat zich richt op Franstalige literatuur. In haar eigen colleges en onderzoek heeft ze extra aandacht voor Frans-Nederlandse betrekkingen.

De universitair docent geeft als voorbeeld de Nederlandse ontvangst van een van haar favoriete boeken: Madame Bovary, de beroemde klassieker van de Franse schrijver Gustave Flaubert. In het boek staan thema’s als overspel en de banaliteit van het leven op het platteland centraal. ‘De publicatie in 1857 veroorzaakte een groot schandaal in Frankrijk, maar in Nederland was daar weinig van te merken. Madame Bovary werd pas een halve eeuw later naar het Nederlands vertaald. De elite las en kende het boek wel (want zij beheersten het Frans, red.), maar het gewone volk moest blijkbaar beschermd worden tegen zulke thema’s.’

Dag van de Franse taal

“Vechten tegen windmolens” is de titel van een toespraak die Koffeman voorafgaand aan de onderscheiding houdt. Die verwijst naar de voortdurende strijd die ze voert voor het behoud van kleine talenstudies. De manieren waarop ze dat doet, zijn niet op één hand te tellen.

Zo initieerde Koffeman, samen met collega’s, de Dag van de Franse taal, waarbij middelbare scholen worden aangemoedigd om een dag lang een Frans feestje te vieren. ‘Bijvoorbeeld door croissants of crêpes aan te bieden in de kantine of bij exacte vakken aandacht te besteden aan wetenschappers Louis Pasteur of Marie Curie. Inmiddels is het een begrip geworden waarbij zelfs op de radio Franse liedjes worden gedraaid.’

‘In plaats van cynisch te worden, kies ik ervoor om trots te zijn op studenten en collega’s die wel bewust voor het vak kiezen’

Samen met hoogleraar Alicia Montoya richtte Koffeman het kenniscentrum Frankrijk-Nederland op: een netwerk voor iedereen met interesse in de Franse taal en cultuur dat moet bijdragen aan de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van het vak. In 2021 ging dit op in het Platform Frans, waar Koffeman tot voor kort voorzitter van was. Ook zit ze in het zogenaamde Meesterschapsteam Moderne Vreemde Talen dat zich richt op de aansluiting tussen onderwijs en onderzoek en treedt ze in de media vaak op als pleitbezorger voor de kleine talenstudies.

Alle inspanningen van Koffeman ten spijt, blijft de instroom van studenten laag. Toch weigert ze de schouders te laten hangen. ‘Soms voelt het inderdaad als een strijd zonder einde. Maar in plaats van cynisch te worden, kies ik ervoor om trots te zijn op de studenten en collega’s die wel bewust voor het vak kiezen, ondanks alle tegenwind.’