Elk moment kan de nieuwe Wet op de Dierproeven in de Staatscourant verschijnen. Met daarin de verplichting voor onderzoekers die met dierproeven gaan werken om zich te bekwamen in systematic reviews, een methode om proefdieronderzoek te verbeteren. Een overwinning voor Merel Ritskes-Hoitinga, directeur van het Nijmeegse dierenlaboratorium.

Het principe is simpel: vòòr je een experiment begint, kijk je in de bestaande literatuur of niemand anders dat heeft gedaan. Je vergelijkt bestaande resultaten en kijkt waar de hiaten in de kennis zitten. Dat doe je volgens een vaste methode zodat je een zo compleet mogelijk overzicht krijgt. Vandaar de naam systematic reviews, ofwel het systematisch vergelijken van resultaten. ‘Het is een hele kunst’, zegt Ritskes-Hoitinga, die een voortrekkersrol speelt bij het in de praktijk brengen van de systematic review. ‘Je moet het echt onder de knie zien te krijgen.’ De methode moet dubbele proeven voorkomen en daarmee onnodig dierenleed.

Evident, zou je zeggen, maar de meeste onderzoekers werken nog niet volgens deze systematiek. Dan kun je fouten maken, wijst de praktijk uit. Zo bleek uit dierproeven dat een geneesmiddel tegen hersenbloeding prima werkte. In een experiment met patiënten ontdekte de onderzoekster daarna dat het middel wel degelijk bijwerkingen had. Ritskes-Hoitinga: ‘Later bleek dat als ze beter in kaart had gebracht wat er aan dierproeven was gedaan, ze meteen al die bijwerkingen had ontdekt.’
Ritskes-Hoitinga hoorde zo’n zeven jaar geleden voor het eerst over systematic reviews tijdens een lezing van een klinisch neuroloog uit Edinburgh. “Er viel bij mij toen echt een kwartje. Ik dacht: dit is dè manier om onze dierproeven zorgvuldig op te zetten.’ Nu werken steeds meer onderzoekers op de campus met de methode. Zoals gynaecoloog Joris van Drongelen die onderzoek doet naar zwangerschapsvergiftiging, met ratten. Nadat het dierenlab hem wees op de methode van systematic reviews bestudeerde hij meer dan driehonderd artikelen over proefdieronderzoek naar vaataanpassingen in zwangere knaagdieren. Zo ontdekte hij dat de ene rat makkelijker te vergelijken is met mensen dan een andere soort. Hij kon het aantal proefdieren flink beperken.

Ritskes-Hoitinga en haar groep SYRCLE hebben nu subsidie om workshops over systematic reviews te geven aan onderzoekers en om methoden te ontwikkelen. Met de nieuwe wet in aantocht zetten ze zich nog meer in op het geven van onderwijs en het begeleiden van onderzoekers die dierproeven doen. / Martine Zuidweg