In de strijd tegen fraude met de basisbeurs mag studiefinancier DUO voorlopig geen algoritme gebruiken, vindt minister Robbert Dijkgraaf. Hij wil eerst laten uitzoeken of dat algoritme niet per ongeluk discrimineert.

‘Ik wil tot nader order dat er alleen gecontroleerd wordt via een willekeurige steekproef van uitwonende studenten, zonder enige andere zoekcriteria’, zei Dijkgraaf gisteravond in de Tweede Kamer. Aanleiding was het nieuws van het HOP, Investico en NOSop3 dat studenten met een migratieachtergrond sneller bij DUO in het vizier komen.

‘Ik geef u wel mee dat die aselecte steekproef ongetwijfeld minder effectief is’, voegde hij eraan toe, ‘maar gezien de omstandigheden lijkt het me het meest verstandige wat we kunnen doen.’

Moties

Kamerlid Jeanet van der Laan (D66) had hierom gevraagd in een motie. Ze zei dat ‘alle alarmbellen’ moesten afgaan na zulk nieuws en Dijkgraaf was het daarmee eens.

Ook GroenLinks en DENK hadden moties ingediend over de opsporing van fraude met de basisbeurs. Stephan van Baarle (DENK) vreest voor een ‘nieuw toeslagenschandaal’ en wil laten uitzoeken in hoeveel gevallen de mogelijk indirecte discriminatie ’tot schade heeft geleid bij betrokkenen’. Misstanden moet de minister ‘direct en permanent’ corrigeren.

Lisa Westerveld (GroenLinks) wil dat de bewijslast in de opsporing weer bij DUO komt te liggen. Een van de problemen is namelijk dat DUO alleen maar aannemelijk hoeft te maken dat een student eigenlijk nog bij zijn ouders woont, terwijl de uitwonende student na zo’n verdenking maar moeilijk het tegendeel kan bewijzen.

Pijnlijke les

Op die moties moest Dijkgraaf dus allemaal reageren. Hij herhaalde dat hij geschrokken is van de berichtgeving: ‘Het kan gewoon niet zo zijn dat bepaalde specifieke groeperingen er bij controles worden uitgepikt, zelfs als dat onbedoeld is. De pijnlijke lessen van de kinderopvangtoeslagaffaire maken dat het kabinet en DUO het, meer dan ooit, aan hun stand verplicht zijn om elk signaal van discriminatie tot op de bodem te onderzoeken.’

Maar eventuele fouten uit het verleden wil hij niet direct goedmaken. Dijkgraaf: ‘Een soort compensatie voor specifieke personen gaat mij nu echt veel te ver.’ Ook wil hij niet toezeggen dat de bewijslast weer bij DUO komt te liggen. Eerst laat hij onderzoek doen, pas daarna wil hij nadenken over een wijziging van het beleid.

Dinsdag stemt de Tweede Kamer over de moties.