Should I stay or should I go? Veel niet-Britse wetenschappers in het Verenigd Koninkrijk lopen vanwege Brexit rond met die vraag. Breinwetenschapper Rogier Mars besloot voorlopig in Oxford te blijven, terwijl Rogier Kievit Cambridge heeft ingewisseld voor de Radboud Universiteit. ‘De sfeer is omgeslagen.’

Rogier Mars, groepsleider van het Cognitive Neuroecology Lab dat half in Oxford en half in Nijmegen gevestigd is. Mars woont in Oxford met zijn vrouw en twee kinderen.

‘Er is nog zoveel onduidelijk over wat Brexit gaat betekenen. De deal is nog maar net rond – vrijwel niemand heeft ‘m nog gelezen. Voor vandaag heb ik op mijn lijstje staan om het een en ander uit te zoeken. Ik heb zowel in Oxford als in Nijmegen een aanstelling. Wat betekent dat bijvoorbeeld voor mijn belastingafdracht? En ben ik nog wel verzekerd voor medische zorg als ik naar Nederland kom? Dat is niet bepaald onbelangrijk in deze tijd.

Het Verenigd Koninkrijk is een minder aantrekkelijke plek geworden om te wonen. Europeanen zijn opgegroeid met het idee dat er geen grenzen zijn – we kunnen ons overal vestigen en werken. Maar daar komt voor Britten nu verandering in. Ik word straks anders behandeld op Heathrow en mijn Britse vrouw mag maar een beperkt aantal dagen per jaar in Nederland zijn. Het zijn misschien kleine dingen, maar het geeft wel het signaal af dat die oude grenzeloze manier van leven er niet meer is. Bovendien is de sfeer omgeslagen. In het Verenigd Koninkrijk is meer ruimte voor openlijk anti-Europees sentiment. Ik merk dat niet zo in mijn Oxfordse bubbel, maar zie het wel op tv en in de krant.

Verhuizen naar Nederland is een optie, maar heeft niet onze voorkeur. Mijn vrouw heeft een vaste baan in Oxford. We hebben twee kleine kinderen. Het zal er vanaf hangen hoe de situatie zich ontwikkelt. De kans dat we verder gaan kijken dan het Verenigd Koninkrijk is wel groter geworden, en ik merk dat ook bij Europese collega’s.

Waar ik heel blij mee ben, is dat het Verenigd Koninkrijk mee blijft doen in Horizon Europe, het beurzenprogramma van de Europese Unie. Britse universiteiten halen daar een substantieel deel van hun financiering vandaan. De samenwerking tussen de Radboud Universiteit en Oxford zal ook intensief blijven, verwacht ik. De Universiteit van Oxford ziet heel goed in dat ze niet geïsoleerd moet raken en ook de Radboud Universiteit heeft er baat bij.

Maar er komt wel meer kijken bij samenwerking. Het zal bijvoorbeeld lastiger zijn om samen te komen met alle medewerkers van het lab. Een Chinese of Indiase collega, met een verblijfsvergunning voor Nederland, kan niet zomaar vanuit Nijmegen naar Oxford reizen voor een congres of bijeenkomst.

In ons laboratorium in Oxford werken we veel met hersenen van dieren. Als er een dier overlijdt in de dierentuin van Kopenhagen of Amsterdam, komt het brein onze kant op. Voorheen kon dat allemaal dankzij Europese afspraken, nu zal dat meer papierwerk kosten.’

Rogier Kievit, hoogleraar Developmental Neuroscience aan de Radboud Universiteit. Kievit werkte negen jaar voor de Universiteit van Cambridge, totdat hij vorig jaar naar Nederland verhuisde met zijn vrouw en twee kinderen.

‘Wij hebben een gehandicapte zoon, die allerlei medicatie nodig heeft waarvan een deel in Europa wordt gemaakt. Elke keer dat er een no-deal-Brexit aan leek te komen, waren wij epilepsiemedicijnen voor hem aan het hamsteren. Een no-deal-Brexit zou kilometers file opleveren voor het Kanaal en geheid leiden tot vertraging in de levering. Sommige medicijnen zijn nu helemaal niet meer te krijgen in het Verenigd Koninkrijk. Voor sommigen is dat een kwestie van leven of dood.

We hadden het heel fijn in Cambridge, maar het idee om terug te keren kreeg de overhand. Mijn vrouw is ook wetenschapper en we lieten in Nederland ontvallen dat we overwogen terug te gaan. Dat heeft de boel in gang gezet – we kregen allebei een hoogleraarschap aangeboden. Voor ons allebei een fantastische kans, die we ook zonder Brexit misschien wel hadden gegrepen. Maar Brexit was wel de reden om onze oren en ogen open te houden voor posities in Nederland.

Verhuizen in tijden van corona kan ik echter niet aanbevelen. We moesten een huis kopen, zodat we er aanpassingen in konden doen voor onze zoon. In april vorig jaar hebben we per videochat een huis gekocht. Via Google Street View verkenden we de buurt. Toen we het huis voor de eerste keer binnenstapten, hadden we het al gekocht.

Naast de medicatie van onze zoon speelde de verkiezingscampagne vóór Brexit een rol in ons besluit te verhuizen. Er werd gezegd dat de Britse scholen vol zaten door alle kinderen uit Europa. Cambridge is heel pro-Europees, maar het idee dat kinderen hierdoor gepest zouden kunnen worden stond ons niet aan.

Brexit zal, zo verwacht ik, blijvende schade aanrichten aan de Britse wetenschap. Onderzoekers onderling zijn niet boos op elkaar, maar het wordt wel moeilijker om congressen te organiseren in het Verenigd Koninkrijk. Brexit werpt allerlei logistieke belemmeringen op. Sommige Europese promovendi en postdocs zullen eieren voor hun geld kiezen en elders aan de slag gaan. Om over studenten nog maar te zwijgen, die drie keer meer collegegeld gaan betalen. Die Europese studenten bleven voorheen na hun studie vaak nog een paar jaar in Londen werken.

Ik ben nu bezig met de aanvraag voor een ERC-beurs. Als Brexit er niet aan had zitten komen, had ik die misschien wel vanuit Cambridge gedaan. Nu heb ik gewacht tot ik in Nederland was. Als je een jaar bezig bent met zo’n beursaanvraag, en je krijgt ’m, dan wil je natuurlijk wel zeker weten dat je het geld ook kunt uitgeven.

Nederland is voor mij en mijn vrouw nu een betere plek. Het ligt centraler. Dat we beiden een goede baan hebben en in een fijn huis wonen, geeft rust.’