Romain Malejacq maakt zich grote zorgen om de fixers met wie hij in Afghanistan werkte. Ondanks de belofte van de Taliban dat ze geen wraak willen nemen, moeten ze volgens de wetenschapper van de Radboud Universiteit vrezen voor hun leven.

Een land in chaos, vliegtuigen vol wanhopige vluchtelingen en zegevierende Talibanstrijders. De beelden uit Afghanistan, waar de Taliban een Islamitisch Emiraat hebben uitgeroepen, zijn historisch te noemen.

Vanuit het Westen kijkt Afghanistan-expert Romain Malecacq, auteur van het boek Warlord Survival: The Delusion of State Building in Afghanistan, met lede ogen naar de situatie in het 37 miljoen inwoners tellende land. ‘Ik heb weleens leukere vakanties gehad, maar dat valt in het niet vergeleken met wat de Afghanen nu doormaken’, vertelt Malejacq, verbonden aan het Centre for International Conflict Analysis & Management van de Radboud Universiteit.

Informatie krijgt hij van zijn contacten in Kabul, Herat en andere plaatsen in Afghanistan. Het zijn veelal mensen met wie hij in Afghanistan samenwerkte, fixers die bijvoorbeeld ook westerse media hielpen. Deze groep maakt zich grote zorgen om de eigen veiligheid, ondanks dat de Taliban zegt geen wraak te nemen op Afghanen die met het westen hebben samengewerkt.

Volgens Malejacq is het een realistisch scenario dat deze groep toch onder vuur komt te liggen. ‘Misschien dat de leiders beweren geen wraak te nemen, maar ze kunnen niet instaan voor alle commandanten. Het is goed mogelijk dat de Taliban deze groep gevangen neemt, martelt of doodt. Een persoon met wie ik heb samengewerkt, is met zijn gezin al ‘s nachts van Herat naar Kabul getrokken. Nu is de Taliban daar ook al. Wat moet hij nu? ’

‘Welke emoties ik voel? Ik ben boos, verdrietig en bezorgd. Het liefste wil ik mijn contacten geruststellen, maar niks wat ik zeg, maakt de situatie beter. Ik heb geen woorden voor de huidige situatie. Het is zó ontzettend lastig.’

Waar zijn je emoties op gericht?

‘De Afghanen zijn verraden door de Verenigde Staten en het Westen. Iedereen wist: de Amerikanen gaan een keer vertrekken, net zoals de Soviet-Unie deed in de jaren ’80. Het grote probleem is de manier waarop Amerika zich heeft teruggetrokken. Door het haastige vertrek zijn de Afghanen volledig aan hun lot overgelaten.’

Op wie ben je het meest boos?

‘De meeste woede voel ik voor Joe Biden en zijn regering. Het beleid van Trump was ook verschrikkelijk, maar van hem had ik nooit beter verwacht. Van Biden hoopte ik dat hij de zaken ten goede zou keren. Dat hij dat niet heeft gedaan, is een bittere teleurstelling. Daarnaast ben ik ook boos op Abdul Ghani (de inmiddels gevluchte Afghaanse president, red.), onder wiens leiding het hele regime in elkaar is gezakt.’

Wat was erger: de inval van Afghanistan twintig jaar geleden, of het vertrek van nu?

‘In 2001, na 9/11, maakten de Amerikanen de verkeerde beslissing, met de juiste intentie. Uit emotie voelden ze dat ze moesten invallen om terroristen te stoppen. Nu wist iedereen dat het verkeerd ging aflopen, dat de Taliban Afghanistan zouden overnemen. De enige vraag was hoe lang het zou duren. Zelfs met die kennis koos Biden ervoor om de Afghanen in de steek te laten. Dat maakt die beslissing veel erger.’

Wat kan je zelf doen?

‘Niks, en dat maakt het zo frustrerend. Ik voel me ontzettend machteloos. Daarom geef ik overal interviews om de internationale gemeenschap op te roepen om de grenzen te openen en een manier te vinden om de kwetsbare mensen in Afghanistan te redden. Wij moeten als internationale gemeenschap ook verantwoordelijkheid voor de situatie nemen. Da Afghanen hebben Amerika en het westen nooit gevraagd om het land binnen te vallen, en zeker niet om het zo te verlaten.’

Zit er een positieve kant aan de overname van de Taliban?

‘Gek genoeg: juist nu de Taliban het hele land hebben veroverd, heeft het westen onderhandelingsruimte. Omdat de Taliban internationaal erkend willen worden, zijn ze mogelijk bereid concessies te doen. Dan doel ik onder meer op de banden tussen de Taliban en Al Qaeda. In de jaren negentig was de Taliban afhankelijk van het geld van Al Qaeda. Nu is die afhankelijkheid er niet meer, al bestaat er nog steeds een vriendschappelijke relatie tussen de twee groepen. Als het westen ervoor kan zorgen dat die relatie zwakker wordt, zou dat een overwinning zijn in de strijd tegen terrorisme. Wishful thinking wellicht, maar het enige positieve dat ik kan bedenken.’