De maag van columnist Willem Halffman draait om wanneer hij naar de onderwijsbezuinigingen kijkt. Toch ziet hij ook kansen: zoals het loslaten van de dwang tot groei en concurrentie van universiteiten.

Er gaan allerlei geruchten rond over hoe de onderwijsbezuinigingen gaan uitpakken. Hier en daar lekt iets uit een bestuurlijk overleg; wordt er wat doorverteld; hebben mensen iets ‘van horen zeggen’. Zo zou de minister nu echt overwegen om een complete universiteit te sluiten; om het aantal promovendi radicaal terug te brengen; of om financiering te koppelen aan de maximale capaciteit van een universiteit. (Nogmaals: roddels, want vooralsnog weet niemand waar de bommen zullen vallen.)

‘Elke bezuiniging is een kans!’ zegt de doorwinterde bestuurder dan: een unieke mogelijkheid om de boel eens flink op te schudden. Nu kunnen we eindelijk dat plan doorvoeren waar iedereen al jaren tegen was! Dat je ondertussen decennia aan geduldig opgebouwde onderzoeksgroepen de nek omdraait… Tja, jammer dan.

Ik zal vast de juiste ‘positieve instelling’ missen, want bij de destructie die ons te wachten staat, draait bij mij vooral de maag om. Kijk om je heen: één op tien moet weg.

‘We zijn tenslotte in deze ellende beland door een doorgeschoten vermarkting van hoger onderwijs’

Nu zijn er best wel wat dingen die anders mogen in het universitaire bestel. We zijn tenslotte in deze ellende beland door een doorgeschoten vermarkting van hoger onderwijs. Omdat Nederlandse universiteiten in grote mate worden bekostigd op basis van hun aandeel in de studentenmarkt, zijn ze op zoek gegaan naar buitenlandse studenten om de koek te vergroten. Ze hebben omvangrijke publiciteitsafdelingen opgezet om elkaar studenten af te snoepen. Door blind geloof in competitieve onderzoeksbeurzen zijn we zowat gedwongen om al het onderzoek in pakketjes van vierjarige promotietrajecten te gieten. Vanwege ‘bedrijfsmatig werken’ worden onze universiteiten inmiddels ook door vastgoedoverwegingen aangestuurd (die vervolgens rücksichtslos onze boekenkasten afvoeren).

Groeien tot de zaak uit de voegen barst. Als je vroeg naar wat onze capaciteit eigenlijk was, werd je door bestuurders uitgelachen: ‘Nou, tien procent meer!’ Net zoals met het spoor of de zorg heeft dolgedraaid fetisjisme voor competitie en publiek ondernemerschap de universiteiten het bos ingestuurd. Begroten op capaciteit in plaats van concurrerende groei lijkt me zo gek nog niet. Dan beseffen we misschien eindelijk dat er al jaren een universiteit bíj moet.

Men zegt dat deze minister overtuigd is dat hij het goede doet, wellicht zelfs op instructie van hogerhand. Ik vraag me vooral af waarom we daarvoor een draconische bezuiniging nodig hebben.

Lees alle columns van Willem Halffman