Na de dood ga je naar de hemel. Of naar de snijzaal. Van dat laatste kun je zeker zijn als je je registreert als lichaamsdonor. Mensen kiezen voor deze ‘populaire’ vorm van donatie omdat ze nuttig willen zijn na hun overlijden, concludeert cultureel antropoloog Sophie Bolt. Sophie Bolt woonde de afgelopen jaren bijzondere uitvaarten bij. Er was wel een afscheidsritueel, maar geen kist. Het lichaam lag al in een van de acht anatomische instituten in Nederland. Want binnen 24 uur moet de overledene ‘binnen zijn’. ‘Sommige nabestaanden hadden daar moeite mee’, vertelt Bolt, die vandaag promoveert. ‘Ze werden overvallen door het feit dat er geen lichaam meer was bij het afscheid.’ Bolt ploos overlijdensadvertenties in kranten uit op zoek naar de bijzondere uitvaarten. Via via legde ze contact en zo kon ze aanwezig zijn bij zeven ceremonies zonder lichaam. Ook interviewde ze 25 familieleden van mensen die hun lichaam afstonden aan de wetenschap. En vulden 759 mensen die nu nog in leven zijn, maar na hun dood hun lijf ter beschikking stellen, een vragenlijst in over hun drijfveren. In de meeste gevallen (92,7 procent) bleek ‘nuttig willen zijn’ de belangrijkste motivatie. De helft gaf zijn of haar lichaam weg uit dankbaarheid. ‘Die mensen willen iets terugdoen omdat ze zulke goede medische zorg hebben ontvangen’, verklaart Bolt. Op dit moment is er een registratiestop bij de anatomische centra. Het ter beschikking stellen van een lichaam is zó populair dat de snijzalen geen nieuwe donaties meer aan kunnen. Een van de verklaringen voor de grote animo is volgens de antropologe de vergrijzing. Als mensen ouder worden, gaan ze op een andere manier denken over de dood. De angst neemt af en het idee nog iets te kunnen betekenen na het leven lonkt. Mond-tot-mondreclame werkt ook. Evenals de media-aandacht die er de afgelopen jaren was voor lichaamsdonatie. ‘In Groningen, Utrecht en Nijmegen werden herdenkingsmonumenten onthuld in de anatomische instituten, daar schreven de kranten over.’ Geen hergebruik In Nederland staan zestienduizend mensen ingeschreven als lichaamsdonor. Vergeleken met de ruim drie miljoen Nederlanders die een donorcodicil hebben omdat ze een orgaan willen doneren, gaat het om een relatief kleine groep. De organen van lichaamsdonoren worden niet hergebruikt, maar het dode lichaam eindigt in de snijzaal waar studenten ervan kunnen leren. Sophie Bolt vond het fijn zich de afgelopen jaren juist met deze categorie donoren bezig te kunnen houden. ‘Ik heb mooie gesprekken gevoerd met oudere mensen over hun leven. Ik kreeg vaak wijze raad.’ Zelf wil ze (30 jaar is ze) het haar familie niet aandoen haar lijf af te staan. Vanwege het gemis van een lichaam bij de uitvaart. ‘Ik ben wel orgaandonor. Al jaren.’ / Annemarie Haverkamp, afbeelding De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, Rembrandt De promotie When I die, I will go to the university is vandaag om  13.00 uur in de aula, Comeniuslaan 4.