Door de coronacrisis staan rechten van migranten onder druk
-
Illustration: Roel Venderbosch
De wereldwijde coronacrisis is uniek in de geschiedenis. En dus interessant voor wetenschappers. Hoe kijken Nijmeegse onderzoekers vanuit hun vakgebied naar de situatie? In deel 12 van de serie Science & Corona ziet hoogleraar Migratierecht en Europarlementariër Tineke Strik dat de Europese solidariteit op het gebied van migratie onder druk komt te staan.
België, Frankrijk, Spanje, Denemarken, Italië. Allemaal hebben ze hun grenzen gesloten vanwege de corona-pandemie. Niet alleen vluchtelingen, zelfs inwoners van de Europese Unie komen de landen nagenoeg niet meer in. Het is de aloude nationalistische reflex van ‘eigen burgers eerst’, verzucht Tineke Strik. De coronacrisis leidt ertoe dat ook de rechten van migranten onder druk staan, zelfs als dat in strijd is met Europese regels, vertelt de Europarlementariër voor GroenLinks die sinds 1 mei hoogleraar Burgerschap en Migratierecht is aan de Radboud Universiteit.
Een van de basispijlers van de Europese Unie is immers het vrije verkeer van personen. Landen mogen geen onderscheid maken tussen ‘Unieburgers’ op basis van nationaliteit, maar dat is precies wat nu wel gebeurt, vertelt Strik via de telefoon. ‘Dat levert grote problemen op voor mensen die over de grens werken, of gerepatrieerd moeten worden.’
Ernstige gevaren
Volgens de letter van de wet mogen de binnengrenzen dicht, legt ze uit, bijvoorbeeld om redenen als openbare orde of ernstige gevaren voor de volksgezondheid. ‘Landen besluiten hier nu wel heel makkelijk toe. De Europese Commissie, waar ze dat aan dienen voor te leggen, krijgt nu hooguit een formeel berichtje, ter kennisgeving.’
De sluiting van de grenzen heeft niet alleen gevolgen voor burgers van de EU, vervolgt de Europarlementariër, maar ook voor andere migranten. Niemand neemt bijvoorbeeld vluchtelingen op uit de overvolle kampen op de Griekse eilanden. ‘Ook Nederland niet.’
‘De omstandigheden van vluchtelingen wáren al slecht’
‘En dat terwijl de omstandigheden van die vluchtelingen al slecht wáren. Als het virus hen nu ook nog treft, zijn ze helemaal kansloos door het gebrek aan ruimte, sanitaire voorzieningen en medische zorg. Bovendien kunnen hulpverleners nu ook moeilijker afreizen naar Griekenland.’
Ook is het voor mensen die gevaarlijke gebieden zoals Somalië en Syrië ontvluchten nu nog lastiger om de EU te bereiken. Strik: ‘Italië en Malta hadden net hun havens weer geopend voor vluchtelingenbootjes, omdat er afspraken waren met andere Europese landen om asielzoekers over te nemen.’ Dat laatste gebeurt nu niet meer, vanwege corona, waarop de havens prompt weer gesloten werden. ‘Daardoor kunnen vluchtelingen nu nauwelijks ontsnappen aan de hel die de detentiecentra in Libië voor ze zijn.’
Gezondheidsrisico’s
De Europese solidariteit op het gebied van migratie is momenteel ver te zoeken, stelt de hoogleraar. ‘Sterker nog, ze is niet alleen onder het niveau van fatsoen gedoken, maar ook onder dat van de menselijke grondrechten. Vluchtelingen staan helemaal achteraan de rij.’
‘Eigenlijk moet je nadenken: kan het ook anders? In tijden van crisis is het Europees gezien juist belangrijk om ieders rechten zoveel mogelijk te respecteren. Al is het maar vanwege de gezondheidsrisico’s als je bepaalde groepen mensen verwaarloost.’
Daarom is Strik ook blij dat de Europese Commissie aan een wetsvoorstel werkt om het overnemen van asielzoekers van landen aan de Europese buitengrenzen meer af te dwingen. ‘Op vrijwillige basis krijgen we het onvoldoende voor elkaar, zeker in landen als Hongarije en Polen.’
Eigenbelang
De onderlinge solidariteit tussen landen is niet alleen belangrijk voor de rechten van asielzoekers, benadrukt Strik, het is simpelweg ook in ons eigen belang. Als landen als Italië en Griekenland zich in de steek gelaten voelen, kunnen daar zomaar weer nationalistische regeringen aan de macht komen. ‘Stel dat die landen de Unie verlaten, redeneert ze, net als het Verenigd Koninkrijk? Dat komt de stabiliteit maar ook de economische macht van de EU, en daarmee onze welvaart, ook niet ten goede.’
J.P. schreef op 14 mei 2020 om 11:50
Kan dit artikel niet op z’n minst verwijderd worden uit de reeks ‘science & corona’? Dit artikel heeft meer weg van “uitzendtijd voor politieke partijen” dan “science & corona”. Dit is gewoon PR voor Groenlinks en heeft erg weinig met wetenschap te maken. Je verwacht een juridische uitleg over Europese verdragen en krijgt een politiek programma. Nagenoeg alle uitspraken in dit stuk zijn politiek van aard, alleen de vaststelling dat bepaalde zaken niet stroken met wetgeving is dat niet per se, alhoewel de meeste mensen ook wel weten dat dat vaak ook weer aan interpretatie onderhevig is en daarmee voer voor de juridische wetenschappen.
Dat deze kersverse hoogleraar dit niet lijkt in te zien en dus schaamteloos haar partijlijn loopt te venten op haar universiteit onder het mom van ‘wetenschap’, geeft weinig vertrouwen in de objectiviteit van de colleges over migratierecht die zij in de toekomst zal geven op onze universiteit.
Tineke Strik schreef op 15 mei 2020 om 13:38
Beste J.P. ondanks de anonieme ondertekening en het feit dat het verzoek gericht is aan de redactie, wil ik graag kort reageren. De objectiviteit van mijn onderwijs heeft de afgelopen 15 jaar dat ik les geef aan de Radboud Universiteit nooit ter discussie gestaan. In het interview staan inderdaad ook standpunten die niet rechtstreeks over het migratierecht gaan, maar over de context waarin die besluitvorming zich afspeelt. Een academisch perspectief op migratierecht omvat ook andere elementen dan strikt juridische. Een goede onderbouwing voor die standpunten is uiteraard van groot belang en dat is soms lastig in een kort interview. Deze reactie onderstreept wel het belang van een keuze vanuit welk perspectief een interview plaatsvindt. Dat beide functies door elkaar worden genoemd, is daarom verwarrend.
Jan-Peter schreef op 15 mei 2020 om 16:17
Beste Tineke,
Over een goede onderbouwing gesproken, ik citeer:
“Volgens de letter van de wet mogen de binnengrenzen dicht, legt ze uit, bijvoorbeeld om redenen als openbare orde of ernstige gevaren voor de volksgezondheid. ‘Landen besluiten hier nu wel heel makkelijk toe. De Europese Commissie, waar ze dat aan dienen voor te leggen, krijgt nu hooguit een formeel berichtje, ter kennisgeving.’ ”
U passeert in het hierboven geciteerde zonder schroom het punt dat Corona alom erkend is als een ernstig gevaar is voor de volksgezondheid. De kennisgeving die u afdoet als onvoldoende vindt plaats in het kader van een wereldwijde gezondheidscrisis waardoor deze overduidelijk gerechtvaardigd is. U weet zelf donders goed dat de wet breder is dan haar letter en dat alleen maffe juristen met nauwe interpretaties van bepaalde artikelen aan komen zetten.
Het propagandistische zit hem erin dat u grondeloos over uw politiek stokpaardje ‘zielige asielzoekers’ begint terwijl het de vraag is of die straks nog wel iets hebben om naartoe te migreren. Kan me niet voorstellen dat er een meerderheid is in Nederland om mensen van uw stijl uit publieke middelen een universitaire positie te verlenen. Maargoed, we kenden GroenLinks al niet als de partij die zorgvuldig met onze centen om wil gaan..
Groeten van de belastingbetaler
J.P. schreef op 17 mei 2020 om 22:55
Beste prof. dr. mr. Strik,
Misschien zijn wij het dan op z’n minst met elkaar eens dat de inhoud van dit interview beter gepast had onder het kopje ‘ingezonden brief’ of ‘opiniestuk’. “All things considered” blijkt u uit het merendeel van uw antwoorden in het interview een bijzonder geëngageerde professor te zijn en het feit dat u Europarlementariër bent voor Groenlinks is een vrij duidelijke verklaring voor de stellingen die VOX uit het interview met u geselecteerd heeft.
Mvg, J.P.
PS: Ik zal de laatste zijn die engagement bij academici veroordeeld, dat acht ik dus zeker niets negatiefs. Een cynische academicus is immers een zegen voor universiteiten met slecht management. De demarcatielijn tussen het onderzoek en het politieke engagement van een universitair medewerk(st)er zal altijd bediscussieerd moeten worden. Zeker in tijden waarin het politieke klimaat sterk polariseert en die demarcatielijn tot een grijs niemandsland uiteen dreigt te vallen ten behoeve van ieders politiek gewin.
Rogier schreef op 31 augustus 2020 om 17:32
Beste lezers,
Het mag duidelijk zijn dat het totaal de verkeerde kant op is gegaan. Er is een ziekelijk verdienmodel ontstaan rondom vluchtelingen/migranten. Het COA kost ons ruim 1.5 miljard euro en zij veroorzaken nog eens 4 miljard euro extra schade (per jaar). We hebben 240.000 migranten in de bijstand. De verantwoordelijke moeten keihard aangepakt worden!