Je kunt de boeken van Harry Potter lezen als een spannend avontuur van een opgroeiende tovenaarsleerling. Maar wie dieper graaft in het verhaal, komt allerlei dwarsverbanden tegen met oude mythologie. Hoogleraar Hetty Zock gaf er gisteren een lezing over.

1. Harry Potter is een geliefd studieobject voor wetenschappers

Een conferentie waar wetenschappers voordrachten houden, verkleed als professor Sneep of Perkamentus? Hij bestaat. Aan Chestnut Hill College, in Philadelphia, komen jaarlijks tientallen wetenschappers bijeen om dieper in de Harry Potter-boeken te duiken.

Ook Hetty Zock, hoogleraar Religiepsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, beschouwt Harry Potter als een van haar expertises. ‘Ik kijk hoe literatuur en populaire cultuur mensen kan helpen bij het zoeken naar zin in het leven. Het boek kan hen helpen om te gaan met existentiële vragen en moeilijke situaties.’ Maar het verhaal gaat ook over culturele angst, analyseert Zock. ‘Het zesde boek, de Halfbloed Prins, gaat bijvoorbeeld over terrorisme (met de ‘Dooddoeners’ en hun leider Voldemort als representanten daarvan, red.).’ Het is niet zo gek dat J.K. Rowling dit boek schreef toen de kranten vol stonden over Osama Bin Laden.

Overigens hoef je niet naar de VS te reizen om Harry Potter te bestuderen. Bij de afdeling Taal en communicatie van de Radboud Universiteit werkt een studiegroep ook met de boeken, met een focus op de rol en de betekenis van de dood.

2. De boeken van Harry Potter nemen (voor sommigen) de plaats in van de kerk

Volgens religiepsycholoog Zock heeft Harry Potter een functie gekregen in een tijd waarin de kerken steeds verder leeglopen maar mensen nog steeds zoeken naar betekenis in het leven. Het evangelie van Harry Potter draait volgens Zock om de liefde die alles overwint en dat je met elkaar meer bereikt dan alleen.

Zock: ‘Je kunt Harry Potter christendom-light noemen: Harry is bereid om veel te doen voor anderen en zelfs zijn leven op te offeren. Hij is dapper en vastberaden. Hij wordt door sommige wetenschappers daarom ook wel vergeleken met een Jezusfiguur.’ Wat het verhaal anders maakt dan het christendom is het ontbreken van een bovennatuurlijke wereld. Zo komt het woord God niet in het boek voor.

3. In het boek wemelt het van de metaforen uit de mythologie

Ken je Pluisje nog, de driekoppige hond die in het eerste boek de Steen der Wijzen bewaakt? Zock wijst erop dat die zo uit de Griekse mythologie kwam gewandeld. Het mythische wezen Kerberos, waar Rowling Pluisje op baseerde, was voor de oude Grieken de bewaker van de onderwereld: hij moest ervoor zorgen dat de doden de onderwereld niet konden verlaten en de levenden er niet konden binnentreden.

Zo zijn er nog talloze dwarsverbanden te trekken tussen Harry Potter en andere oude verhalen. Het litteken op Harry’s hoofd herinnert ons volgens Zock aan de hiel van Achilles, de held uit de Trojaanse Oorlog en hoofdpersoon in het epos Ilias. De moeder van Achilles dompelde hem na zijn geboorte in de rivier van de Styx, waardoor hij onkwetsbaar werd. Behalve bij zijn hiel, waar zijn moeder hem vasthield. Ook de moeder van Harry Potter beschermde hem door haar leven voor hem te geven, maar net als Achilles heeft hij een zwakke plek: zijn litteken.