‘Als ik ooit zó word, duw mij dan maar van de trap!’ Even leken we erover uit te zijn: mensen moeten kunnen kiezen voor de dood. Desondanks blijft euthanasie een lastig vraagstuk, zo bleek vanmiddag tijdens het actualiteitencollege van het Soeterbeeck Programma. Want hoe zit het met mensen die dement zijn? En is de uitvoer van een doodswens wel zo vanzelfsprekend?

Aan het woord is Annemarieke van der Woude, theoloog c.q. onderzoeker aan de Radboud Universiteit en werkzaam in een verpleeghuis. Ze legt een casus voor. ‘Moeder heeft haar vader dement zien worden en besluit dat ze zelf nooit zo wil eindigen. ‘Als ik ooit zó word, duw mij dan maar van de trap!’ Tragisch genoeg wacht moeder hetzelfde lot, dertig jaar later: in niets is ze nog de sterke vrouw die ze ooit was. Desondanks duwt haar zoon haar niet van de trap. Blijft hij nu in gebreke?’ Om het nog wat moeilijker te maken geeft Van der Woude een tweede voorbeeld. Hetzelfde verhaal, maar nu heeft moeder haar doodswens gedocumenteerd. Haar zoon gaat op zoek naar een arts om euthanasie te plegen, maar tevergeefs. Niemand wil hen helpen.

De twee voorbeelden leggen op pijnlijke wijze de realiteit rondom euthanasie aan de dag. Zo kan een gedocumenteerde doodswens wel degelijk legitiem zijn, maar tegelijkertijd  kan men er geen rechten aan ontlenen – het is uiteindelijk de arts die beslist en de arts die kan weigeren over zijn medewerking. Daarnaast raakt het euthanasievraagstuk aan ethiek en filosofie. Kun je in het heden bepalen wat je in de toekomst als ondraaglijk zal ervaren? Kun je zeggen dat je dood wilt indien je dement wordt? ‘Voor demente mensen is het altijd vandaag’, stelt Van der Woude bedachtzaam. ‘Je leefwereld wordt bepaald door het moment.’ Tot slot spelen de nabestaanden ook een rol in deze kwestie. Je identiteit wordt namelijk mede bepaald door je relaties. Je leven is van jou, maar ook een beetje van je kinderen.

Van der Woude blijkt niet te zijn gekomen om haar persoonlijke voorkeur rondom euthanasie uit te spreken. Wel wil ze het besef laten doodringen dat euthanasie niet zo vanzelfsprekend is als het soms lijkt. ‘Euthanasie is geen routeplanner’, aldus de onderzoekster. Het is niet iets dat je eventjes vastlegt in je biografie.’ Euthanasie is een verschrikkelijk lastig vraagstuk en dat zal het waarschijnlijk altijd blijven. Uiteindelijk blijft het een kwestie van leven en dood. / Joep Sistermanns